24. Nô lệ cho giáo dục

CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG TRẺ EM - OSHO
Phi Tuyết dịch

 

24. Nô lệ cho giáo dục

“Không” - là từ đầu tiên tôi nói với cha tôi trong ngày đầu tiên đến trường đi học tiểu học. “Con từ chối bước vào cái nhà tù này. Nhìn nó mà xem, thật xấu xí và u ám, vậy mà cha bắt con vào đây và lãng phí nhiều năm cuộc đời sao?”

“Con sẽ học triết và trở thành một triết gia, bởi vì triết học là vớ vẩn, nó chỉ là lời, là phương tiện, không có sự thật nào trong đó cả. Không một triết gia nào từng giác ngộ cả. Con muốn học triết để hiểu cặn kẽ về nó và con sẽ dùng cả đời mình để chống lại nó.” Đây là những lời tôi nói trước khi quyết định vào đại học trước sự ngỡ ngàng của gia đình.

Ngày mà tôi nhận được bằng tốt nghiệp hạng ưu của trường đại học, tôi đem về cho cha tôi và đốt nó trước mặt ông, tôi nói: “Cha cần tấm bằng này, không phải con. Con sẽ chứng minh cuộc sống này chẳng cần gì một tấm bằng đại học cả.”

Thế rồi tôi trở thành giáo sư của trường đại học, ngày tôi quyết định từ bỏ việc giảng dạy sau nhiều năm, tôi nói với vị hiệu trưởng: “Nơi này hoàn toàn không phải là giáo dục, những gì đang xảy ra ở đây là phi-giáo-dục. Tôi từ bỏ nó.”

Nếu giáo dục không có khả năng dạy bạn về cả sự sống và cái chết, nó không thể là giáo dục hoàn hảo. Nếu giáo dục không làm cho con người trở thành đàng hoàng, tự trọng, không thấp kém hay cao hơn bất cứ ai, nó không phải là giáo dục. Và giáo dục thực sẽ phải mang ra ngoài cái ẩn dấu bên trong bạn - cái mà Thượng đế đã đặt vào trong bạn như một kho báu - để khám phá nó, để biểu lộ nó, để làm cho bạn tỏa sáng trong bóng tối.

Giáo dục là một cây cầu giữa khả năng và thực tế. Giáo dục là để giúp bạn trở thành điều đó cái mà bạn chỉ ở trong một dạng hạt mầm. Và cái điều đang được làm trong các trường học bình thường và các cao đẳng và các đại học không là giáo dục. Nó chỉ chuẩn bị cho bạn có một công việc tốt, một việc kiếm sống tốt; nó không là giáo dục thực. Nó không cho bạn cuộc sống. Có lẽ nó có thể cho bạn một mức sống tốt hơn, nhưng mức sống tốt hơn không phải là tiêu mức tốt hơn của cuộc sống; chúng là không đồng nghĩa.

Cái gọi là giáo dục này diễn ra trên thế giới chuẩn bị cho bạn chỉ để kiếm bánh mỳ. Và Jesus nói: “Con người không thể sống bằng mỗi bánh mỳ.” Và đó là điều các đại học của bạn đã và đang làm - họ chuẩn bị cho bạn kiếm bánh mỳ theo một cách thức tốt hơn, theo một cách thức dễ dàng hơn, theo một cách thức thoải mái hơn, với ít nỗ lực hơn, với ít sự gian khổ hơn. Nhưng tất cả điều đó họ làm là để chuẩn bị cho bạn kiếm bánh mỳ và bơ của bạn. Đó là một loại giáo dục rất, rất nguyên thủy: nó không chuẩn bị bạn cho cuộc sống.

Nền giáo dục này đã thịnh hành trong quá khứ là rất không đẩy đủ, không hoàn thiện, hời hợt. Nó chỉ tạo ra những người có thể kiếm sống, nhưng nó không mang lại bất cứ cái nhìn sâu sắc vào chính bản thân cuộc sống. Giáo dục là để cho bạn sự giàu có bên trong. Nó không chỉ làm cho bạn có hiểu biết hơn; đó là một ý tưởng về giáo dục nguyên thủy. Nó là nguyên thủy bởi vì nó được bắt rễ từ nỗi sợ, được bắt rễ trong cái mà “Nếu tôi không được giáo dục tốt; tôi sẽ không có khả năng sống sót.” Nó là nguyên thủy bởi vì sâu xuống dưới nó là rất bạo lực: nổ dạy bạn cạnh tranh; nó làm cho bạn tham vọng. Nó không là gì mà là việc chuẩn bị cho một kẻ giết người; thế giới cạnh tranh nơi mọi người đều là kẻ thù của mọi người khác.

Nền giáo dục thực sự sẽ không dạy bạn cạnh tranh; nó sẽ dạy bạn hợp tác. Nó sẽ không dạy bạn tranh đấu và đi tới thứ nhất. Nó sẽ dạy bạn sáng tạo, đáng yêu, phúc lạc, không có bất kì so sánh nào với người khác. Nó sẽ không dạy bạn rằng bạn chỉ có thể hạnh phúc khi bạn là người thứ nhất. Điều đó cực kì vô nghĩa. Bạn không thể hạnh phúc chỉ bởi là người thứ nhất. Và trong cố gắng là người thứ nhất bạn trải qua khổ tới mức đến lúc bạn trở thành quen với khổ trước khi bạn là người thứ nhất.

Đến lúc bạn trở thành tổng thống hay thủ tướng của đất nước, bạn đã trải qua khổ nhiều tới mức bây giờ khổ là bản tính thứ hai của bạn. Căng thẳng đã trở thành thâm căn cố đế; lo âu đã trở thành cách sống của bạn. Bạn không biết cách nào khác; đầy chính là phong cách sống của bạn. Cho nên cho dù bạn đã trở thành người thứ nhất, bạn vẫn còn thận trọng; lo âu, sợ sệt. Nó không thay đổi phẩm chất bên trong của bạn chút nào.

Nền giáo dục thực sự sẽ không dạy bạn là người thứ nhất. Nó sẽ bảo bạn tận hưởng bất kì cái gì bạn đang làm, không vì kết quả, mà vì bản thân hành động. Cũng giống như họa sĩ hay vũ công hay nhạc sĩ...

Bạn có thể vẽ theo hai cách. Bạn có thể vẽ để ganh đua với họa sĩ khác; bạn muốn là họa sĩ vĩ đại nhất trên thế giới, bạn muốn là một Picasso hay một Van Gogh. Thế thì tranh của bạn sẽ là loại hai, bởi vì tâm trí bạn không quan tâm tới bản thân việc vẽ; nó quan tâm tới việc là người thứ nhất, họa sĩ vĩ đại nhất trên thế giới. Bạn sẽ không đi sâu vào nghệ thuật vẽ. Bạn không tận hưởng nó, bạn chỉ dùng nó như bậc đá để bước lên. Bạn đang trong trò chơi bản ngã.

Nhưng nếu bạn quá bận tâm tới kết quả, kết quả tối thượng - rằng bạn phải trở nên nổi tiếng, rằng bạn phải đoạt giải thưởng Nobel, rằng bạn phải là họa sĩ thứ nhất trên thế giới, rằng bạn phải đánh bại mọi họa sĩ khác cho tới giờ - thế thì mối quan tâm của bạn không ở trong việc vẽ; việc vẽ là phụ. Và tất nhiên, với mối quan tâm phụ vào việc vẽ bạn không thể vẽ được cái gì độc đáo; nó sẽ tầm thường.

Bản ngã không thể đem được cái gì phi thường vào thế giới này; cái phi thường tới chỉ qua vô ngã. Và đấy là trường hợp xảy ra cho mọi người.

Với bất kỳ hình thức của cạnh tranh nào đều có bạo lực sâu ở bên dưới, và nó tạo ra những người không biết yêu thương. Toàn bộ nỗ lực là để trở thành người thành đạt - có tên tuổi, nổi tiếng, và tất cả các loại tham vọng. Rõ ràng là họ phải đấu tranh và giành giật cho chính họ. Điều đó phá hủy niềm vui và sự thân thiện của họ. Có vẻ như tất cả mọi người đều đang chiến đấu chống lại cả thế giới.

Chính vì vậy thế giới đã trở thành một nhà thương điên. Tình yêu không thể xảy ra. Làm sao tình yêu có thể xảy ra trong một thế giới bạo lực, tham vọng, cạnh tranh như vậy nơi mọi người ngồi trên cổ của nhau? “Nếu tôi không được giáo dục tốt, được bảo vệ tốt, có hiểu biết cao, tôi có thể không có khả năng sống sót trong sự vật lộn với cuộc sống." Nó mang đến cuộc sống chỉ như một cuộc vật lộn.

Cái nhìn của tôi về giáo dục là cuộc sống không nên được xem như một cuộc vật lộn cho sự sống còn; cuộc sống nên được xem như một sự mở hội. Cuộc sống không nên chỉ là sự cạnh tranh, cuộc sống cũng nên là sự vui mừng. Ca hát và nhảy múa và thơ ca và âm nhạc và hội họa, và tất cả những thứ đó là sẵn có trong thế giới - giáo dục nên chuẩn bị cho bạn để rơi vào trong giai điệu với nó - với cây cối, với chim muông, với bầu trời, với mặt trời và mặt trăng.

Và giáo dục nên chuẩn bị cho bạn để là bản thân bạn. Ngay bây giờ nó chuẩn bị cho bạn để là một kẻ bắt chước; nó dạy bạn làm thế nào để như những người khác. Đây là vô giáo dục. Giáo dục đúng sẽ dạy bạn làm sao để là bản thân bạn, đích thực bản thân bạn. Bạn là duy nhất. Không có ai như bạn, đã từng như vậy, sẽ không bao giờ như vậy. Đây là một sự tôn trọng vô cùng điều mà Thượng đế đã trao cho bạn. Đây là sự vinh dự của bạn, rằng bạn là duy nhất. Đừng trở thành kẻ bắt chước, đừng trở thành những bản sao giấy than.

Nhưng đó là điều mà cái được gọi là giáo dục của bạn cứ làm: nó làm ra những bản sao giấy than; nó phá hủy bộ mặt nguyên thủy của bạn. Từ “education-giáo dục” có hai nghĩa, cả hai đều đẹp.

Một nghĩa được biết rất rõ ràng, mặc dù không có kinh nghiệm chút nào, đó là: để kéo cái gì đó từ bạn ra. “Education-giáo dục” ngụ ý: để kéo ra ngoài cái mà ở bên trong bạn, để làm cho khả năng của bạn thành thực tế, như bạn kéo nước từ giếng lên.

Nhưng điều này không phải là đang không được kinh nghiệm. Mà ngược lại, nhiều thứ đang được rót vào bên trong bạn, không được kéo ra khỏi bạn. Địa lý và lịch sử và toán học, họ cứ rót chúng vào trong bạn. Bạn trở thành con vẹt. Bạn đã được xem như chiếc máy tính; chỉ như họ nạp dữ liệu vào máy tính, họ nạp vào bạn. Các cơ quan giáo dục của bạn là những nơi mà ở đó nhiều thứ được nhồi vào trong đầu bạn.

Giáo dục thực sẽ phải mang ra ngoài cái ẩn dấu bên trong bạn - cái mà Thượng đế đã đặt vào trong bạn như một kho báu - để khám phá nó, để biểu lộ nó, để làm cho bạn tỏa sáng.

Và một nghĩa khác của từ này, nó thậm chí sâu xa hơn: “education-giáo dục” đến từ từ “educare”; nó ngụ ý dẫn bạn từ bóng tối ra ánh sáng. Một nghĩa cực kỳ quan trọng: để dẫn dắt bạn từ bóng tối ra ánh sáng.

Giáo dục cho đến nay luôn hướng tới mục tiêu: những gì bạn đang học tập là không quan trọng, điều quan trọng là kỳ thi sẽ đến một năm hoặc hai năm sau đó. Nó làm cho tương lai trở nên quan trọng - quan trọng hơn hiện tại. Nó hy sinh hiện tại cho tương lai. Và điều đó trở thành phong cách sống của bạn, bạn luôn luôn hy sinh khoảnh khắc hiện tại cho một cái gì đó không có bây giờ. Nó tạo ra một sự trống rỗng khổng lổ trong cuộc sống.

Trước khi tôi đi vào các chiều hướng giáo dục, vài điều phải được lưu ý. Một: không nên có bất cứ loại kiểm tra nào như một phần của giáo dục, mà mọi ngày, mọi giờ dưới sự quan sát của các giáo viên; sự nhận xét suốt năm sẽ quyết định bạn có chuyển lên nữa hay bạn vẫn còn trong lớp cũ thấp hơn. Không ai rớt, không ai vượt qua - đó chỉ là vài người nhanh và vài người lười hơn chút ít - bởi vì cái ý tưởng về thất bại tạo ra một vết thương sâu về sự tháp kém, và cái ý tưởng về thành công cũng tạo ra một loại bệnh, về cao siêu. Không ai thấp hơn và không ai cao hơn. Mỗi người chỉ là bản thân người đó, không thể so sánh. Bởi vậy, các bài kiểm tra sẽ không có ở bất cứ đâu. Điều đó sẽ làm thay đổi toàn thể viễn cảnh từ tương lai cho tới hiện tại. Cái bạn đang làm chính khoảnh khắc này sẽ quyết định, không có năm câu hỏi vào cuối hai năm học. Hàng nghìn thứ bạn sẽ phải trải qua trong sốt hai năm này, mỗi ngày sẽ quyết định; bởi vậy giáo dục sẽ không hướng mục tiêu.

Giáo viên là hết sức quan trọng trong quá khứ, bởi vì anh ta biết anh ta phải trải qua tất cả các bài kiểm tra, anh ta đã tích lũy tri thức. Nhưng tình huống đã thay đổi - và đây là một trong những vấn đề, rằng các tình huống thay đổi nhưng các đáp ứng của chúng ta vẫn còn những người cũ. Bây giờ việc bùng nổ tri thức là quá rộng, rất lớn, quá nhanh, đến mức bạn không thể viết một quyển sách lớn về bất cứ chủ đề khoa học nào bởi vì vào lúc sách của bạn hoàn thành, nó sẽ lạc hậu; các sự kiện mới, các khám phá mới sẽ làm cho nó thành không liên quan. Bởi vậy bây giờ khoa học dựa vào các bài báo, vào các tạp chí xuất bản định kỳ, không phải vào các quyển sách. Giáo viên được dạy ba mươi năm trước. Trong ba mươi năm mọi thứ đã thay đổi, và anh ta cứ lặp lại điều anh ta đã được dạy. Anh ta là lạc hậu rồi, và anh ta đang làm cho các sinh viên của mình lạc hậu. Bởi vậy trong cái nhìn của tôi giáo viên không có chỗ đứng nào.

Thay vì các giáo viên sẽ có những người hướng dẫn, và sự khác nhau phải được hiểu: người hướng dẫn sẽ nói cho bạn nơi, trong thư viện, để tìm thông tin mới nhất theo chủ đề. Và việc dạy không nên được làm theo cách thức khuôn mẫu cũ, bởi vì tivi có thể làm điều đó tốt hơn nhiều, có thể mang thông tin mới nhất không có bất cứ vấn đề nào. Giáo viên phải lôi cuốn đôi tai bạn; tivi hấp dẫn trực tiếp tới mắt bạn; và sự tác động này là lớn hơn nhiều, bởi vì đôi mắt thu hút tám mươi phần trăm các tinh huống cuộc sống của bạn - chúng là phần sống động nhất.

Nếu bạn có thể nhìn thấy cái gì đó không có nhu cầu phải nhớ nó; nhưng nếu bạn nghe cái gì đó bạn phải nhớ nó. Gần như chín mươi tám phần trăm giáo dục có thể được thực hiện qua tivi, và các câu hỏi mà sinh viên sẽ hỏi có thể được trả lời bằng máy tính. Giáo viên nên chỉ là người hướng dẫn để chỉ ra cho bạn kênh đúng, chỉ ra cho bạn làm sao để sử dụng máy tính, làm sao để tìm thấy quyển sách mới nhất. Chức năng của giáo viên là hoàn toàn khác. Giáo viên sẽ không truyền đạt tri thức cho bạn, giáo viên sẽ làm cho bạn nhận biết về tri thức đương đại, về tri thức mới nhất. Giáo viên chỉ là người hướng dẫn.

Với việc xem xét này, tôi chia giáo dục thành năm chiều hướng: Thông tin, Khoa học, Nghệ thuật sống, Nghệ thuật sáng tạo và cuối cùng: Nghệ thuật chết.

Mục lục chính.