Chương 6. Không quay lại

Dhammapada: Con đường của Phật
The Dhammapada: The way of the buddha
Osho
Tập 06

 

Chương 6. Không quay lại

Câu hỏi thứ nhất:

Thưa Thầy kính yêu,

Cực lạc thực, đau đớn thực.

Yoga Sudha, điều đó là tự nhiên. Cực lạc và đau đớn lớn xảy ra cùng nhau, bởi vì đó là việc sinh thành mới: vui vẻ của việc được sinh ra, vui vẻ của việc đi vào cái không biết, cuộc phiêu lưu lớn vào Thượng đế. Nhưng đau đớn cũng có đó, đau đớn lớn: nỗi đau của việc bỏ cái cũ, cái quen thuộc, cái đã biết; nỗi đau của việc bỏ lại cái an ninh, cái an toàn; nỗi đau của việc chết đi - chết đi như bản ngã. Nếu cực lạc là đúng, điều nhất định xảy ra là sẽ có nỗi đau lớn lao. Đây là một trong những tiêu chí qua đó đánh giá liệu cực lạc là thực hay không.

Điều đó cũng giống như nhổ bật rễ cây từ mảnh đất đã biết và cấy nó vào bầu khí hậu mới, vào một nước mới. Cây sẽ phải học lại việc sống từ ABC; việc dỡ bỏ học là vất vả và việc học lại là vất vả. Nhất định có đau đớn. Nỗi đau và nỗi khổ lớn đi trước cực lạc lớn. Nó có thể tiếp diễn trong nhiều tháng, trong nhiều năm nữa - điều đó tất cả phụ thuộc vào bạn.

Bây giờ, đừng nhìn lại. Cái đã qua rồi là qua rồi, và qua mãi mãi, không bao giờ quay lại nữa. Bất kì điều gì bạn làm, bạn không thể đem nó lại được.

Đứa trẻ không thể vào lại bụng mẹ lần nữa được, dù điều đó đã dễ chịu, thoải mái, thuận tiện, an ninh, an toàn thế nào. Đứa trẻ có thể có luyến tiếc lớn lao về bụng mẹ, về chín tháng vĩnh hằng, đẹp đẽ đó. Vâng, tôi nói vĩnh hằng, bởi vì đứa trẻ cảm thấy chúng như vĩnh hằng, không như chín tháng. Nó không có ý niệm gì về tính toán thời gian - chín tháng dài, dài của ấm áp thế, của bảo vệ thế, của sự tồn tại không lo nghĩ thế, của nghỉ ngơi và thảnh thơi vô cùng thế. Nỗi luyến tiếc treo quanh đó. Đứa trẻ sẽ muốn quay lại bụng mẹ, nhưng điều đó là không thể được.

Quay lại là không thể được chút nào; điều đó không trong bản chất của mọi sự. Người ta bao giờ cũng phải đi lên trước. Và khi bạn nhìn về phía trước mọi thứ là không quen thuộc tới mức nỗi sợ lớn lao nảy sinh. Người ta không bao giờ biết người ta ở đâu. Người ta mất căn cước của mình, người ta trải qua khủng hoảng lớn về căn cước. Cái đã biết không còn đó để mà níu bám vào, còn cái không biết dường như là không thể nào hiểu thấu được.

Nhưng đừng nhìn lại; điều không thể xảy ra thì không thể nào xảy ra được. Nhìn lên trước đi! Và đừng diễn giải cái mới và cái không biết là không an toàn. diễn giải nó dưới dạng phiêu lưu, thám hiểm. Diễn giải nó như tự do lớn lao. Phật nói đi nói lại về tự do. Nó là tự do khỏi quá khứ, tự do khỏi mẹ, tự do khỏi bố mẹ, tự do khỏi xã hội, tự do khỏi nhà thờ, quốc gia.

Điều tôi đang trao cho bạn là tự do tuyệt đối. Vâng, sợ có thể nảy sinh, nhưng sợ nảy sinh bởi vì diễn giải của bạn. Sâu bên dưới ở đâu đó trong vô thức bạn vẫn muốn quay lại, nhắm mắt lại với mặt trời mới lên. Bạn muốn quay lại cho dù không có gì rất giá trị, chẳng cái gì có ý nghĩa, nhưng ít nhất người ta đã được an toàn. Lãnh thổ là quen thuộc; người ta đã sống được bao quanh bởi các bức tường. Chúng ta gọi nó là nhà tù, nhưng bạn hay gọi nó là nhà bạn; và tôi đã lôi bạn ra khỏi nhà bạn bởi vì nó không phải là nhà thực của bạn, nó chỉ là giả vờ. Tự do này, cực lạc này đang nảy sinh, mới là nhà thực của bạn.

Bây giờ, nếu bạn níu bám lấy quá khứ, cái không còn có thể nữa, và bạn không cho phép tương lai xảy ra êm thấm, đau có thể tiếp tục, khổ có thể tiếp tục, hàng tháng, hàng năm. Và bạn sẽ bị chia chẻ: một phần của bạn níu bám lấy cái không còn nữa và một phần của bạn khao khát cái chưa có.

Bây giờ dũng cảm đi. Lấy bước nhảy lượng tử! Cũng như con rắn tuột ra khỏi bộ da cũ, tuột ra khỏi cái cũ đi. Nó đã hoàn thành xong chức năng của nó rồi, nó đã đem bạn tới cái mới. Nói lời tạm biệt nó với lòng biết ơn và nhào vào việc thám hiểm này, cái đang trở thành có giá trị cho bạn. Nhào vào trong bất an này, vào trong nguy hiểm này, bởi vì cuộc sống là nơi bất an; cuộc sống là nơi nguy hiểm. Không có cách nào sống một cách toàn bộ chừng nào bạn chưa học sống một cách nguy hiểm - càng nhiều nguy hiểm, càng sống động; càng ít nguy hiểm, càng ít sống động.

Và tôi đang làm ra hết đỉnh cao nọ tới đỉnh cao kia thành sẵn có cho bạn. Đây là dây chuyền không chấm dứt. Bạn sẽ đạt tới đỉnh này cứ tưởng rằng đây là chỗ kết thúc và bây giờ bạn có thể nghỉ ngơi, nhưng tới lúc bạn đã nghỉ ngơi một chút bạn sẽ trở nên nhận biết về đỉnh cao hơn đang thách thức bạn, vẫy gọi bạn đi tới. Cuộc hành hương mới bắt đầu. Và điều này cứ tiếp diễn mãi.

Cuộc sống là cuộc hành hương vĩnh hằng. Không có mục đích cho nó, nó là cuộc hành trình thuần khiết. Do đó có vui vẻ của nó. Nếu có mục đích cho nó, điều đó sẽ có nghĩa là dấu chấm hết cho cuộc sống của bạn. Thế thì bạn sẽ làm gì? Sau dấm chấm hết chẳng còn gì, không gì hơn nữa. Cuộc sống không biết tới dấu chấm hết. Cuộc sống là sự liên tục, bài ca không bao giờ dứt, câu chuyện cứ mở ra mãi. Từng khoảnh khắc cái gì đó mới mẻ lại sẵn sàng xảy ra nếu bạn sẵn có.

Quan sát của bạn là đúng. Bạn nói, 'Cực lạc không thể tưởng được, đau đớn không thể tưởng được.'

Đó là cách nó bao giờ cũng thế. Tôi không nói nhiều về nỗi đau, bởi vì điều đó sẽ làm cho bạn sợ tới mức bạn sẽ không lấy cú nhảy. Tôi nói về cực lạc để thuyết phục bạn, để dụ dỗ bạn vào việc lấy cú nhảy. Một khi bạn đã lấy cú nhảy bạn sẽ biết rằng có cả đau đớn lớn lao nữa, nhưng đau đớn đó là ân huệ trá hình. Đau đớn đó là đau đớn mà vàng trải qua khi nó đi qua lửa: nó làm thuần khiết, nó làm cho bạn ngày một hoà hợp hơn, nó cho bạn việc định tâm, nó tạo ra linh hồn trong bạn. Không có đau đớn này không có linh hồn, và không có đau đớn này không cực lạc nào là có thể. Bạn sẽ muốn bỏ qua đau đớn và đạt tới cực lạc, nhưng điều đó không thể được thực hiện đâu.

Aes dhammo sanantano: đây là luật và luật phải được tuân theo; bạn không thể đi ngược lại luật được. Nhưng một khi bạn đã biết cực lạc, cũng xứng đáng trải qua tất cả đau đớn. Bạn có thể hi sinh mọi thứ vì cực lạc, bởi vì cực lạc là cái tên khác cho Thượng đế tới gần bạn hơn. Việc tan chảy của bạn vào trong Thượng đế là điều cực lạc tất cả là gì.

Từ 'cực lạc - ecstasy' là hay; nó đơn giản nghĩa là 'đứng ra ngoài.' Ngoài cái gì? Đứng ra ngoài bản ngã của bạn, cá tính của bạn, tâm trí của bạn; thoát ra ngoài toàn thể cấu trúc mà trong đó bạn đã sống - không chỉ sống mà với nó bạn đã trở nên bị đồng nhất. Đứng ra ngoài tất cả những cái này, chỉ là nhân chứng thuần khiết, người quan sát trên núi - và mọi thứ còn lại sâu bên dưới trong thung lũng.

Vứt bỏ luyến tiếc đi. Vứt bỏ việc mơ này về thung lũng. Bạn đã sống trong thung lũng đủ lâu rồi, và bạn đã thu được cái gì? Trong nhiều, nhiều kiếp sống bạn đã sống trong thung lũng, trong tất cả những xiềng xích đó, cứ tưởng rằng chúng là đồ trang sức. Có thể chúng đã được làm bằng bạc hay bằng vàng, có thể chúng đã được nạm bằng kim cương và ngọc lục bảo; nhưng dù xiềng xích được làm bằng sắt hay vàng, điều đó không khác biệt gì. Thực ra, xiềng xích bằng vàng còn khó phá hơn nhiều bởi vì bạn trở nên bị gắn bó với nó nhiều hơn.

Bạn đã sống trong thung lũng lâu thế rồi, trong biết bao nhiêu kiếp - bây giờ thử sống trên các đỉnh cao. Và hiện hữu toàn bộ với đỉnh cao. Quên tất cả về thung lũng đi, bởi vì đó sẽ là rối loạn. Rối loạn đó đang tạo ra đau đớn. Bạn nhìn đi nhìn lại phía sau: vẫn có ham muốn nào đó, khao khát nào đó, hi vọng nào đó rằng bạn có thể quay trở về cấu trúc cũ của bạn lần nữa.

Nhưng để tôi làm điều đó thành tuyệt đối rõ ràng cho bạn: không có việc quay lại đâu. Bây giờ bạn đã đi qua điểm đó rồi, chỗ mà người ta vẫn có thể quay lại, cho nên chính việc cảm thấy đau đớn về cái gì đó không còn nữa là bài tập trong vô tích sự. Nhưng nó sẽ làm cho bạn bận bịu và bạn sẽ bỏ lỡ vui vẻ của đỉnh, không khí trong lành của đỉnh, bầu không khí không ô nhiễm của đỉnh, sự gần gũi với mặt trời và mây. Bây giờ là lúc để thì thào với mây và với mặt trời và với các vì sao! Nó là khoảnh khắc đẹp.

Quyết định thiên về cực lạc đi, và bất kì đau đớn nào xảy ra qua quyết định đó, chấp nhận nó với vui vẻ, với lòng biết ơn. Bạn càng chấp nhận nó với lòng biết ơn như một phần của sự trưởng thành, nó sẽ càng biến đi sớm hơn - và nó sẽ không để lại cho dù một dấu vết lên bạn; bạn sẽ không bị trầy da bởi nó. Nếu bạn níu bám lấy nó quá lâu, nó sẽ để lại vết thương. Cho dù nó được chữa lành, dấu vết sẽ còn lại.

Trong những khoảnh khắc này, khi người ta đi từ giai đoạn này của bản thể sang giai đoạn khác của bản thể, người ta rất mong manh. Trong những khoảnh khắc này người ta rất mềm yếu, dễ xúc cảm. Đừng chú ý quá nhiều vào đau đớn.

Và đó là điều bạn đã làm trong vài tháng nay. Tôi đã quan sát một cách im lặng. Nhiều lần tôi phải là người quan sát im lặng, bởi vì tôi ghét việc can thiệp. Cho dù tôi biết bạn đang cần đấy, dầu vậy tôi vẫn kính trọng tự do của bạn nhiều tới mức, chừng nào bạn còn chưa hỏi, tôi sẽ giữ im lặng, tôi sẽ không nói một lời. Tôi cảm thấy từ bi lớn lao với bạn - tôi hoàn toàn nhận biết về nước mắt và nỗi khổ mà bạn đang trải qua - nhưng tôi đã giữ cho bản thân tôi tách rời một cách có chủ ý, bởi vì đây là cách duy nhất để cho đệ tử cơ hội trưởng thành.

Nếu tôi cứ can thiệp vào mọi giai đoạn, rồi giúp đỡ, hỗ trợ, bạn sẽ bắt đầu phụ thuộc vào tôi quá nhiều. Thế thì bạn sẽ không bao giờ có thể bước đi được trên đôi chân riêng của mình; bạn bao giờ cũng cần chiếc nạng. Và tôi không muốn cho bạn chiếc nạng, tôi không muốn bạn lệ thuộc vào tôi. Món quà duy nhất tôi có thể cho bạn là món quà tự do toàn bộ, món quà độc lập.

Do đó tôi đã im lặng, chờ đợi cái ngày bạn sẽ hỏi câu hỏi. Hôm nay bạn đã hỏi câu hỏi đó. Bây giờ tôi có thể nói, tôi có thể chia sẻ hiểu biết của tôi với bạn, nhưng dầu vậy quyết định bao giờ cũng vẫn còn với bạn. Bạn có thể cứ kêu khóc về sữa bị đổ, hay bạn có thể thu lấy bản thân bạn và lấy cú nhảy vào thế giới mới mà tôi đã làm sẵn cho bạn.

Đừng phí thời gian. Thời gian thực sự quí báu, còn quí hơn tiền bạc nhiều, quí hơn nhiều so với bất kì cái gì khác trên thế giới này, bởi vì chính qua thời gian mà bạn có thể tiếp xúc với cái vĩnh hằng. Và những khoảnh khắc này là hiếm hoi: nếu bạn bỏ lỡ chúng một lần, bạn không bao giờ biết được khi nào chúng sẽ quay lại lần nữa. Có thể sau nhiều kiếp bạn sẽ bắt gặp vị phật lần nữa... và có mọi khả năng bạn sẽ lặp lại cùng sai lầm, bởi vì tâm trí muốn lặp lại. Tâm trí là việc lặp lại - cho dù sau nhiều kiếp nó vẫn lặp lại cùng sai lầm.

Có lần chuyện xảy ra: một hoàng tử xin Phật điểm đạo cho anh ta làm khất sĩ, làm sannyasin. Phật có chút ít ngần ngại. Điều này là rất hãn hữu - chư phật chưa bao giờ ngần ngại, chỉ rất hãn hữu thôi; họ bao giờ cũng sung sướng nếu ai đó xin điểm đạo.

Ananda, đại đệ tử của Phật, lập tức trở nên nhận biết rằng Phật có chút ít ngần ngại. Ông ấy nói, 'Bạch Phật, sao thầy lưỡng lự? Tôi chưa bao giờ thấy thầy lưỡng lự cả. Thầy thuyết phục mọi người, thầy giúp mọi người, thầy làm mọi thứ có thể để đem họ tới đạo - và bản thân người này lại đang yêu cầu! Và không phải là người thường - một hoàng tử lớn, với tiềm năng lớn. Nếu ông ấy trở thành đệ tử, nhiều người nữa sẽ theo. Sao thầy lưỡng lự?'

Phật nói với Ananda, 'Bởi vì anh thanh niên này đã được chư phật khác điểm đạo trong quá khứ ít nhất bẩy lần rồi, và anh ta đã phạm phải cùng sai lầm lặp đi lặp lại. Và tâm trí có tính lặp lại. Ta biết ta có thể cho anh ta điểm đạo, nhưng anh ta nhất định lặp lại cùng sai lầm đó. Nhưng nếu ông nói vậy, ta sẽ điểm đạo cho anh ta. Bây giờ theo dõi điều xảy ra.'

Người thanh niên này đã được điểm đạo... và tất nhiên toàn thể đối thoại này với Ananda đã xảy ra ngay trước anh ta, cho nên anh ta rất ý thức không lặp lại cái gì. Nhưng anh ta lại chẳng nhớ được gì về các kiếp quá khứ của mình, và khi bạn không nhớ lấy, làm sao bạn có thể tránh được việc lặp lại? Nếu bạn nhớ lấy, bạn có thể tránh được.

Anh ta đã hỏi Phật nhiều lần, 'Xin nói cho tôi, sai lầm của tôi là gì mà tôi đã từng lặp đi lặp lại mãi thế? Và thầy nói tôi đã sống với bẩy vị phật khác? Tôi không muốn bỏ lỡ cơ hội này.'

Phật nói, 'Điều đó chẳng ích gì nhiều lắm đâu, bởi vì ông đã hỏi sáu vị phật cùng câu hỏi và vị thứ năm nữa, họ đã trả lời. Ta không định làm điều đó. Ta sẽ nói cho ông chỉ khi thời gian tới.'

Và thời gian tới trong vòng vài ngày. Họ đi tới thành phố khác; họ ở trong một nhà trọ lớn - mười nghìn sannyasins - không có chỗ. Chỗ đó phải quá đông đúc như ở đây! Bây giờ khi tôi nhìn vào các bạn, tôi hoàn toàn quên mất liệu các bạn là sannyasins hay cá mòi. Tôi cứ phải tự nhủ mình, 'Không, đây là sannyasins của mình.'

Các sannyasins già hơn của Phật được cho chỗ tốt hơn chút ít, chỗ rộng hơn chút ít - họ già rồi, hạng cao niên. Anh thanh niên này là việc bổ sung cuối cùng cho tăng đoàn của Phật - thứ tự của anh ta; anh ta lấy chỗ ở phần chu vi bên ngoài nhất, ngay cạnh cổng vòm nơi mọi người để giầy dép. Anh ta phải ngủ ở đó. Một hoàng tử, ngủ ở cổng vòm nơi mọi người để giầy dép sao? Anh ta bị tổn thương lắm.

Trong đêm anh ta không thể ngủ được, bởi cùng lí do mà các bạn chịu đựng - muỗi! Chúng là kẻ thù cổ đại nhất của thiền nhân. Nếu bạn không thiền chúng sẽ không để ý tới bạn đâu; một khi bạn bắt đầu thiền, chúng bỗng nhiên trở nên quan tâm tới bạn. Máu của thiền nhân có vị ngọt nào đó.

Và đã có muỗi và anh ta không thể nào ngủ được; và nhà trọ lại quá đông đúc, và mọi người cứ tới rồi đi cả đêm - ai đó tới và ai đó đi. Làm sao bạn có thể ngủ được ở cổng vòm? Vào giữa đêm anh ta nói, 'Điều này thực ngu xuẩn, điều này chỉ là vô nghĩa! Mình không trở thành sannyasin vì tất cả những điều này. Mình đã có cung điện đẹp, đủ mọi tiện nghi. Sáng mai mình sẽ chào tạm biệt Phật.'

Thực ra anh ta đã muốn rời đi ngay chính khoảnh khắc đó rồi, nhưng lúc đó là buổi đêm. Ít nhất anh ta cũng phải nói với Phật, 'Tôi được kết thúc rồi.'

Nhưng trước sáng, Phật tới anh ta và nói, 'Bây giờ thời điểm đã tới. Ta có thể trả lời câu hỏi của ông. Điều này đã xảy ra cho ông lặp đi lặp lại mãi: ông đã từng được điểm đạo bẩy lần rồi, nhưng chỉ bởi những thứ nhỏ bé mà ông bao giờ cũng bị nhiễu loạn tới mức ông đã bỏ đi. Ông có thể đi - đây là thói quen cũ của ông. Bởi vì thói quen này ta đã ngần ngại.'

Ông ấy đã mang Ananda đi cùng mình và ông ấy nói, 'Trông đấy! Bây giờ ông sẽ nói gì nào? Người này muốn ra đi vào sáng mai đấy.'

Anh thanh niên đã không nói một lời nào. Anh ta quì xuống dưới chân Phật. Anh ta nói, 'Làm sao thầy đã tới vào giữa đêm này?'

Phật nói, 'Đó không phải là việc của anh. Đó là điều làm ta thành thầy. Đến sáng anh muốn đi; anh có thể đi, nhưng đi với nhận biết này: rằng đây là cách anh đã từng bỏ lỡ con đường lặp đi lặp lại.'

Anh thanh niên này không bao giờ bỏ đi. Điều đó là khó - Phật đã cho anh ta nhiều, nhiều tình huống không thoải mái - nhưng anh ta là con người của tính toàn vẹn; anh ta thuộc vào một gia đình rất nổi tiếng, cổ đại, cao quí; anh ta thuộc vào dòng dõi chiến binh. Rời bỏ Phật là ngược lại với toàn thể việc giáo dưỡng của anh ta. Và bởi vì Phật đã bảo anh ta cái gì đã là nguyên nhân trong quá khứ... và khi thiền được sâu sắc anh ta bắt đầu nhớ tới những mối liên hệ quá khứ của mình với chư phật khác. Dần dần, dần dần anh ta trở nên nhận biết rằng đúng, vì nhưng điều nhỏ bé mà anh ta đã rời bỏ chư phật; vì những điều nhỏ bé như thế mà anh ta đã lạc đường nhiều lần.

Vâng, Sudha, đau đớn có đó, và điều đó không chỉ là cho bạn; người khác cũng sẽ trải qua đau đớn này. Nhiều người đã trải qua nó, nhiều người sẽ phải trải qua nó. Trải qua nó một cách vui vẻ đi. Để mắt bạn nhìn vào cực lạc. Đừng tập trung bản thân bạn vào đau đớn - đó là cách tiếp cận sai. Hội tụ bản thân bạn vào cực lạc, và nghĩ rằng đau đớn là cái giá chúng ta phải trả cho cực lạc. Chẳng mấy chốc đau đớn sẽ biến mất. Và năng lượng thoát ra từ đau đớn sẽ đem bạn thậm chí tới những cõi giới cao hơn của cực lạc, sẽ đem bạn tới tầm cao lớn hơn của cực lạc.

Có tính quan sát đi...

Câu hỏi thứ hai:

Thưa Thầy kính yêu,

Thầy là nhà ảo thuật đen hay nhà ảo thuật trắng?

Prem Tussir, tôi là nhà ảo thuật mầu cam.

Câu hỏi thứ ba:

Thưa Thầy kính yêu,

Làm sao trở nên nhận biết hơn?

Pankaj, bằng việc trở nên nhận biết hơn, người ta trở nên nhận biết hơn. Không có phương pháp khác cho nó. Nó là một quá trình đơn giản. Bất kì cái gì bạn đang làm, làm nó với ý thức cứ dường như đó là vấn đề sinh tử; cứ dường như lưỡi kiếm đang kề trên bạn.

Có một câu chuyện cổ ở Ấn Độ:

Một hiền nhân vĩ đại phái đại đệ tử của mình tới triều đình của Vua Janak để học cái gì đó còn thiếu ở chàng thanh niên này.

Chàng thanh niên nói, 'Nếu thầy không thể dạy được tôi, làm sao con người này, Janak này, có thể dạy được nó cho tôi? Thầy là hiền nhân vĩ đại, ông ấy chỉ là vua. Ông ấy biết gì về thiền và nhận biết?'

Hiền nhân vĩ đại này nói, 'Anh đơn giản cứ tuân theo chỉ dẫn của ta. Đi tới ông ấy đi, cúi lạy ông ấy; đừng bản ngã thế, cứ tưởng rằng anh là sannyasin và ông ấy chỉ là chủ hộ bình thường. Ông ấy sống trong thế giới, ông ấy là phàm nhân và anh là người tâm linh. Quên tất cả về nó đi. Ta phái anh tới ông ấy để học cái gì đó; cho nên trong khoảnh khắc này, ông ấy là thầy anh. Và ta biết, ta đã thử ở đây, nhưng anh không thể hiểu nổi - bởi vì anh cần một hoàn cảnh khác để hiểu nó. Và triều đình của Janak cùng cung điện của ông ấy sẽ cho anh đúng hoàn cảnh. Anh đơn giản đi đi, cúi lạy ông ấy. Trong vài ngày này, ông ấy sẽ đại diện cho ta.'

Rất miễn cưỡng, chàng thanh niên ra đi. Anh ta là brahmin thuộc đẳng cấp cao, còn Janak này là cái gì? Ông ta giầu có, ông ta có vương quốc lớn, nhưng ông ta có thể dạy cho brahmin được không? Brahmin bao giờ cũng nghĩ rằng họ có thể dạy cho mọi người. Và Janak lại không phải là brahmin, ông ta là kshatriya, dòng dõi chiến binh ở Ấn Độ. Họ bị coi là thứ hai sau brahmin; brahmin là thứ nhất, tiên phong, đẳng cấp cao nhất. Cúi lạy con người này sao? Điều này chưa bao giờ được thực hiện cả. Brahmin cúi lạy kshatriya là ngược với tâm trí Ấn Độ.

Nhưng thầy đã nó vậy thì điều đó phải được thực hiện. Một cách miễn cưỡng anh ta ra đi, và một cách miễn cưỡng anh ta cúi lạy. Và khi anh ta cúi lạy, anh ta thực sự cảm thấy rất giận thầy mình, bởi vì tình huống anh ta phải cúi lạy Janak là xấu thế trong con mắt anh ta.

Một cô gái đẹp đang nhảy múa trong triều đình và mọi người đều uống rượu. Và Janak đang ngồi trong nhóm này. Chàng thanh niên có kết án thế, nhưng dầu vậy anh ta vẫn cúi lạy. Janak cười và nói, 'Anh không cần cúi lạy ta đâu khi anh đang mang kết án thế trong anh. Và đừng bị định kiến trước khi anh đã kinh nghiệm về ta. Thầy anh biết ta rõ lắm, đó là lí do tại sao ông ấy đã phái anh tới đây. Ông ấy đã phái anh tới để học cái gì đó, nhưng đây không phải là cách học.'

Chàng thanh niên nói, 'Tôi không quan tâm. Thầy đã phái tôi tới, tôi đã tới. Nhưng đến sáng tôi sẽ quay về, bởi vì tôi không thể thấy được rằng tôi có thể học gì ở đây. Thực ra, nếu tôi học được cái gì đó từ ông, cả đời tôi sẽ bị phí hoài. Tôi không tới để học uống rượu và xem gái đẹp múa và tất cả những mê đắm này.'

Janak vẫn mỉm cười và ông ấy nói, 'Anh có thể đi vào buổi sáng. Nhưng vì anh đã tới và anh mệt mỏi thế... ít nhất nghỉ ngơi qua đêm đã, và tới sáng anh có thể đi. Và ai mà biết được - đêm có thể là hoàn cảnh của việc học mà thầy anh đã phái anh tới ta.'

Bây giờ, điều này rất bí ẩn. Làm sao đêm có thể dạy cho anh ta điều gì được? Nhưng thôi được, anh ta phải ở đây qua đêm, cho nên chẳng cần làm ồn ào nhiều về điều đó. Anh ta ở lại. Nhà vua thu xếp cho anh ta ở căn phòng đẹp nhất trong cung điện, căn phòng xa hoa nhất. Ông ta đi vào cùng chàng thanh niên này, chăm nom mọi điều về thức ăn, giấc ngủ và khi anh ta đã lên giường, Janak ra về.

Nhưng chàng thanh niên này không thể nào ngủ được cả đêm, bởi vì khi anh ta nhìn lên, anh ta có thể thấy một chiếc gươm tuốt trần đang treo bằng sợi chỉ mảnh ngay trên đầu anh ta. Bây giờ, thật là nguy hiểm là vào bất kì lúc nào chiếc gươm cũng có thể rơi xuống và giết chết chàng thanh niên. Cho nên anh ta vẫn còn tỉnh thức cả đêm, quan sát, để cho anh ta có thể tránh được thảm hoạ nếu nó sắp xảy ra.

Đến sáng, nhà vua hỏi, 'Giường có thoải mái không, phòng có thoải mái không?'

Chàng thanh niên nói, 'Thoải mái sao? Mọi thứ đều thoải mái - nhưng chiếc gươm thì sao? Và tại sao ông lại giở thủ đoạn như vậy? Nó độc ác thế! Tôi mệt mỏi, tôi đã đi bộ từ đạo tràng xa xôi của thầy tôi trong rừng rậm, và ông chơi trò đùa độc ác thế. Đây là cái loại việc gì vậy, treo lưỡi gươm trần bằng sợi chỉ mảnh mà tôi sợ rằng một làn gió thoảng nhỏ thôi... và tôi đi đời, và tôi kết thúc. Và tôi đã không tới đây để tự tử.'

Vua nói, 'Ta muốn hỏi chỉ một điều thôi: anh mệt mỏi thế, anh có thể đã rơi vào giấc ngủ rất dễ dàng, nhưng anh đã không thể ngủ được. Điều gì đã xảy ra? Nguy hiểm là lớn, đó là vấn đề sống và chết. Do đó anh đã nhận biết, tỉnh táo. Đây là giáo huấn của ta nữa. Anh có thể đi, hay nếu anh muốn, anh có thể ở lại thêm vài ngày để quan sát ta.

'Mặc dầu ta ngồi đó trong triều đình, nơi đàn bà đẹp đang nhảy múa, ta vẫn tỉnh táo với lưỡi gươm trần trên đầu ta. Nó là vô hình; tên nó là cái chết. Ta không nhìn vào đàn bà trẻ đâu. Cũng như anh không thể tận hưởng được xa hoa của căn phòng, ta không uống rượu. Ta nhận biết về cái chết có thể tới vào bất kì lúc nào. Ta thường xuyên nhận biết về cái chết. Do đó, ta sống trong cung điện và vậy mà ta là ẩn sĩ. Thầy của anh biết ta, hiểu ta. Ông ấy hiểu về hiểu biết của ta nữa. Đó là lí do tại sao ông ấy đã phái anh tới đây. Nếu anh sống ở đây vài ngày, anh có thể quan sát theo cách riêng của anh.'

Bạn hỏi tôi, Pankaj, cách trở nên nhận biết nhiều hơn. Trở nên nhận biết nhiều hơn về tính bấp bênh của cuộc sống đi. Cái chết có thể xảy ra vào bất kì lúc nào. Khoảnh khắc tiếp, nó có thể gõ cửa bạn. Bạn có thể vẫn còn vô nhận biết nếu bạn nghĩ bạn sẽ sống mãi mãi. Làm sao bạn có thể sống vô nhận biết nếu cái chết bao giờ cũng cận kề? Không thể được! Nếu cuộc sống là nhất thời, bong bóng xà phòng - chỉ một chiếc kim châm và nó mất đi vĩnh viễn - làm sao bạn có thể vẫn còn vô nhận biết được?

Đem nhận biết vào từng hành động đi. Bước đi trên đường, bước đi đầy tỉnh táo; ăn, ăn với nhận biết. Bất kì cái gì bạn đang làm, đừng để quá khứ và tương lai can nhiễu vào. Ở trong hiện tại. Đó là điều nhận biết tất cả là gì. Tắm, chỉ tắm thôi. Đừng để tâm trí lôi đi xa, vào quá khứ, vào tương lai. Đừng cho phép tâm trí đi chơi xa xăm, vào những cuộc hành trình này. Tắm, chỉ tắm thôi.

Bokuju, một Thiền sư lớn, được hỏi, 'Giáo huấn nền tảng của thầy là gì? Công phu nền tảng của thầy là gì? Thầy đã trở nên chứng ngộ thế nào?'

Ông ấy nói, 'Giáo huấn của ta là đơn giản: Khi đói, ăn; khi buồn ngủ, ngủ.'

Người đó đâm ra phân vân. Người đó nói, 'Tôi chưa bao giờ nghe nói công phu như vậy cả. Tôi đang hỏi về công phu nền tảng còn thầy lại nói về 'Khi đói, ăn; khi buồn ngủ, ngủ.' Đây là loại giáo huấn gì vậy?'

Bokuju nói, 'Điều đó ta không biết, nhưng đó là cách ta đã trở nên chứng ngộ, và đó là cách nhiều đệ tử của ta đang trở nên chứng ngộ. Ông có thể đi và hỏi họ.'

Nhưng người đó nói, 'Đó là điều chúng ta tất cả đều làm. Đói, chúng ta ăn. Buồn ngủ, chúng ta ngủ.'

Bokuju nói, 'Không, có khác biệt và khác biệt lớn đấy. Khi ta ăn, ta đơn giản ăn và không làm gì khác cả. Khi ông ăn, ông làm cả nghìn lẻ một điều trong đầu ông - ngoại trừ việc ăn; ông đang làm mọi điều khác. Ăn được làm một cách máy móc. Khi ông ngủ, ông có thực sự ngủ không? Làm sao ông có thể ngủ được khi ông mơ? Mơ nhiều giấc mơ thế, suốt cả đêm; lớp song mơ nọ tiếp nối lớp sóng mơ kia cứ đổ tới. Chỉ trong vài phút, đây đó, mơ dừng lại và ông rơi vào trong giấc ngủ sâu; bằng không, mơ vẫn tiếp diễn. Mơ là sự sao lãng ngủ: ông bị sao lãng bởi cả nghìn lẻ một thứ. Nhưng ông không ngủ. Ông không làm chỉ một thứ.'

Để nhận biết, Pankaj, người ta cần làm một điều vào mỗi lúc. Và làm nó với nhận biết đầy đủ, có tính quan sát.

Một giáo viên nhà trẻ tiến bộ muốn có trách nhiệm để học về cuộc sống qua kinh nghiệm mắt thấy tai nghe. Cho nên sau nhiều tệ quan liêu, cô ấy có khả năng thuyết phục được cấp trên của cô ấy cho phép cô ấy đưa một lớp toàn con trai tới đường đua ngựa để học về các cạm bẫy của đánh bạc.

Sau khi họ đã ở đấy được một chốc, nhiều đứa trẻ xin vào phòng toa lét nam. Cô ấy hộ tống chúng tới đó dưới sự hướng dẫn của nhân viên đường đua, người gác cửa cho chúng. Cô ấy thấy điều đó rằng tụi con trai không có vấn đề gì và trong một số trường hợp phải giúp chúng cởi khuy quần. Khi cô ấy chuyển tay xuống dưới tuyến, bỗng nhiên cô ấy thấy cái gì đó làm cho cô ấy phải nắm lấy gấp đôi. 'Ông chỉ năm tuổi thôi sao?' cô ấy hổn hển.

Đối tượng tranh cãi của cô ấy đáp, 'Bà ngụ ý gì thưa bà? Tôi đang cưỡi con Dandy Charger trong cuộc đua thứ ba.'

Mọi người cứ làm mọi thứ gần như trong giấc ngủ. Trở nên tỉnh táo hơn chút ít đi. Làm bất kì cái gì bạn đang làm, nhưng đem phẩm chất của ý thức vào hành động của bạn - không có phương pháp khác đâu. Và bạn có thể mang phẩm chất đó vào những việc nhỏ bé và điều đó là có ích. Ngồi, chỉ quan sát việc thở của bạn. Hơi thở đi vào, quan sát; hơi thở đi ra, quan sát. Cứ quan sát việc thở của bạn. Và điều đó là sự giúp đỡ lớn lao bởi vì nếu bạn quan sát việc thở của bạn, suy nghĩ dừng lại.

Đây là cái gì đó cần được hiểu. Hoặc bạn có thể nghĩ hoặc bạn có thể quan sát việc thở của bạn. Bạn không thể làm được cả hai việc cùng nhau. Thở và nghĩ là những quá trình mà chỉ một quá trình có thể tồn tại trong bạn - trong nhận biết. Trong vô nhận biết, cả hai có thể tiếp tục: bạn có thể thở và bạn có thể cứ nghĩ. Nhưng nếu bạn trở nên nhận biết, hoặc bạn có thể nghĩ hoặc bạn có thể thở; và khi bạn thở với nhận biết, nghĩ biến mất. Toàn thể tâm thức của bạn trở nên được hội tụ vào thở. Và thở là quá trình đơn giản thế: bạn không cần làm nó, nó đã xảy ra rồi. Bạn có thể chỉ đem ý thức của mình vào nó thôi.

Phật trở nên chứng ngộ qua phương pháp đơn giản này. Ông ấy gọi nó là Vipassana, sáng suốt. Việc thở đem tới sáng suốt lớn lao và khi bạn nhận biết về việc thở, toàn thể quá trình ý nghĩ đi tới điểm dừng - và tĩnh lặng lớn lao nảy sinh. Sau khi quan sát việc thở của bạn, bạn sẽ dễ dàng quan sát việc nghĩ của bạn một cách trực tiếp, bởi vì việc thở có chút ít thô.

Suy nghĩ là tinh tế hơn. Ý nghĩ không có trọng lượng, chúng vô trọng lượng; chúng không thể được đo, chúng là không đo được. Đó là lí do tại sao các nhà duy vật không thể chấp nhận được chúng. Vật chất nghĩa là việc đo - cái mà có thể đo được là vật chất. Cho nên ý nghĩ không phải là vật chất bởi vì nó không thể được đo. Nó là vật chất đấy, vậy mà nó không thể được đo; do đó nó là một hiện tượng phụ. Các nhà duy vật nói, 'Nó chỉ là sản phẩm phụ, hiệu quả phụ, hiện tượng hình bóng thôi' - cũng như bạn bước trong ánh mặt trời, cái bóng đi theo bạn. Nhưng cái bóng là cái không. Bạn bước đi trong cuộc sống và suy nghĩ nảy sinh, nhưng nó chỉ là cái bóng. Nếu bạn quan sát cái bóng này, hiện tượng phụ này, những ý nghĩ này và quá trình của ý nghĩ...nó sẽ là hiện tượng tinh tế hơn bởi vì nó không thô như việc thở.

Nhưng trước hết, học quá trình nhận biết thông qua việc thở và thế rồi chuyển sang suy nghĩ. Và bạn sẽ ngạc nhiên: bạn càng quan sát suy nghĩ của bạn... lần nữa, hoặc bạn có thể quan sát hoặc bạn có thể nghĩ. Cả hai không thể được làm đồng thời. Nếu bạn quan sát, suy nghĩ biến mất.

Nếu suy nghĩ xuất hiện, quan sát biến mất. Khi bạn đã trở nên đủ tỉnh táo để quan sát ý nghĩ của bạn và để cho chúng biến mất qua quan sát, thế thì chuyển sang cảm - điều thậm chí còn tinh tế hơn. Và đây là ba bước của Vipassana. Thứ nhất thở, thứ hai nghĩ, thứ ba cảm. Và khi tất cả ba điều này đã biến mất, cái còn lại là bản thể bạn.

Biết nó là biết tất cả. Chinh phục nó là chinh phục tất cả.

Câu hỏi thứ tư:

Thưa Thầy kính yêu,

Nếu Phật đã không thực sự cần rời bỏ vợ con ông ấy để đạt tới chứng ngộ, thế thì liệu chứng ngộ có thể xảy ra ở bất kì đâu cũng được không? Tại sao tôi cảm thấy rằng tôi cần ở trong phật trường của thầy?

Deva Surati, Phật cũng đã nhận ra điều đó chỉ khi ông ấy đã trở thành vị phật - rằng nó có thể xảy ra ở bất kì đâu. Ông ấy đã không nhận ra điều đó khi ông ấy chưa là vị phật. Thế thì ông ấy phải ra đi, bỏ lại cung điện, con, vợ, bố mẹ và đi tới hang động xa xăm trong núi non, trong rừng thẳm, để sống một mình với tự nhiên, để cho xã hội và tất cả những ước định của nó có thể bị bỏ lại đằng sau.

Vâng, khi ông ấy trở thành vị phật thế thì ông ấy biết rằng điều đó có thể đã xảy ra ở bất kì đâu. Nhưng khi bạn đã thành vị phật, đó là cảnh quan khác toàn bộ. Rất dễ nói mọi điều như thế khi bạn đã đạt tới.

Và đó là một trong những vấn đề lớn nhất: điều chư phật nói, họ nói sau khi họ đã đạt tới, cho những người còn chưa đạt tới. Giao cảm trở thành khó khăn, rất khó. Chư phật nói, 'Các bạn đã là chư phật rồi'; và khi bạn nghe rằng 'Chúng ta đã là chư phật,' bạn nói, 'Thế thì sao phải lo nghĩ về nó? Thế thì sao lại thiền? Và sao lại là sannyasin?' Thế thì bạn đã bỏ lỡ toàn thể vấn đề! Và Phật chẳng nói gì sai cả - ông ấy tuyệt đối đúng - và vậy mà trước khi bạn có thể nhận ra chân lí của phát biểu của ông ấy, bạn sẽ phải kinh nghiệm nó theo cách riêng của bạn.

Một ngày nào đó bạn sẽ trở thành phật. Thế thì bạn cũng sẽ có khả năng nói rằng không cần bỏ cái gì cả. Thế thì bạn sẽ nói, 'Không cần ở trong phật trường của thầy đâu.' Nhưng ngay bây giờ điều đó là nhu cầu, nhu cầu tuyệt đối.

Phật trường tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều quá trình, điều có thể xảy ra nếu không có phật trường, nhưng sẽ đòi nỗ lực gian nan lâu dài, lâu lắm. Nó cũng hệt như khi gió thổi và đi qua bờ bên kia: bạn không cần chèo thuyền; bạn có thể đơn giản để thuyền đấy và gió sẽ đem nó sang bờ bên kia. Trong phật trường gió thổi hướng tới bờ bên kia; bạn có thể đơn giản buông xuôi theo gió và không nỗ lực nào bạn vẫn đạt tới bờ bên kia. Bạn có thể đạt tới bờ bên kia một mình nữa, nhưng thế thì bạn sẽ phải chèo thuyền. Thế thì bạn sẽ phải nhận mạo hiểm một mình trong biển cả chưa từng thám hiểm.

Trong phật trường bạn không một mình, có nhiều người đang di chuyển. Vài người đi trước bạn, vài người đi sau bạn; và bạn biết rằng mọi người đều đi, rằng mọi người đang thu được sáng suốt mới, rằng mọi người đang tiến hoá, rằng mọi người đang tới gần bờ bên kia hơn. Và những người đi trước bạn bao giờ cũng có thể đảm bảo với bạn, 'Đừng lo. Cứ đi tới đi. Đi tiếp đi! Bờ bên kia là thấy được rồi từ trạng thái chúng tôi; chẳng mấy chốc nó sẽ thấy được với bạn nữa.' Và bạn có thể nói nhiều điều với những người ở đằng sau bạn. Đó là những người đang cần sự đảm bảo lớn lao. Đi vào trong cái không biết không phải là quá trình dễ dàng; phật trường trở thành dây xích.

Vâng, Surati, về căn bản điều đó là đúng - bạn có thể là phật ở bất kì đâu - nhưng ở trong phật trường mọi thứ sẽ dễ dàng hơn nhiều. Ở cùng thầy trong tình yêu sâu sắc và tin cậy, nhiều điều bắt đầu xảy ra, cũng như xuân tới và hoa bắt đầu nở ra. Trái vụ bạn cũng có thể xoay xở để đem hoa tới cho thực vật, nhưng thế thì phải làm nỗ lực lớn lao, nỗ lực không cần thiết. Khi mùa xuân có đó, mọi sự xảy ra theo cách riêng của nó. Một khi nó đã xảy ra, thế thì nó có vẻ dễ dàng cho mọi người.

Khi Copernicus khám phá ra luật nào đó, mọi người nói, 'Chúng tôi có thể đã tìm ra chúng; chúng đơn giản thế.' Nhưng không ai đã tìm ra chúng trước ông ấy.

Khi Columbus tới châu Mĩ, khám phá ra châu Mĩ và quay về, mọi người bắt đầu nói, 'Đây chẳng phải là điều lớn lao thế đâu. Đừng làm om sòm về nó. Quả đất tròn. Bất kì ai cũng có thể đến đó được!'

Hoàng hậu Tây Ban Nha đã mời Columbus tới ăn tối; cả triều đình được mời. Và mọi người đều ghen tị với Columbus, cho nên họ nói, 'Đây không phải là cái gì lớn rằng trái đất tròn.'

Columbus nói, 'Nhưng mới ba năm trước khi tôi nói trái đất tròn, không ai sẵn sàng nghe tôi cả. Thực ra, tôi ngạc nhiên khi hoàng hậu đồng ý giúp tôi.'

Điều đó đã xảy ra nhiều lần rồi: khi đàn ông không có khả năng hiểu cái gì đó của cái không biết, đàn bà lại có khả năng hiểu. Đàn ông đi với quá trình logic, chậm chạp hướng tới kết luận. Đàn bà có tính trực giác: cô ấy không đi theo quá trình chậm chạp, cô ấy đơn giản nhảy vào kết luận. Đó là lí do tại sao khó nói với đàn bà thế, tranh cãi với đàn bà. Đàn ông bao giờ cũng thấy bản thân mình bị lúng túng, bởi vì anh ta đi với logic rất thiện xảo, chuẩn bị toàn thể nền tảng và từng bước qui trình. Anh ta theo 'logic' tới kết luận, và đàn bà bỗng nhiên nhảy vào mà không có tiền đề, không có qui trình - cô ấy đơn giản đi tới kết luận. Họ sống trong các thế giới khác nhau toàn bộ.

Hoàng hậu Tây Ban Nha đồng ý. Bà ấy nói, 'Được rồi, làm đi, và ta sẽ chịu mọi chi phí.'

Mọi người đều cười vào hoàng hậu ngu xuẩn, và mọi người đã nói, 'Đàn bà sau rốt vẫn cứ là đàn bà - điên, khùng! Bà ấy hiểu gì về địa lí, thiên văn? Người này đã lừa hoàng hậu.'

Bây giờ mọi người đều nói rằng điều đó là dễ dàng. Columbus đã làm một điều: ông ấy lấy một quả trứng từ trên đĩa và bảo mọi người trong triều đình, 'Ai có thể làm cho nó đứng thẳng trên bàn được không?'

Mọi người thử, nhưng trứng đều lăn xuống; nó không đứng thẳng dậy. Họ nói, 'Điều này là không thể được. Điều này không thể làm được. Làm sao ông có thể làm cho quả trứng đứng được? Nó có hình tròn thế, nó nhất định lăn xuống.'

Khi mọi người đã thử cả và đồng ý rằng điều này là không thể được, Columbus cầm quả trứng trong tay, đập mạnh trứng lên bàn để cho phần đáy thành phẳng, và quả trứng đứng đó. Họ tất cả đều nói, 'Đây là gian lận! Sao ông không nói thế từ trước? Chúng tôi cũng có thể làm được điều đó!'

Columbus nói, 'Bao giờ cũng dễ dàng khi một việc đã được làm. Tôi có ngăn cản các ông đâu, tôi đã không nói các ông không thể làm được điều đó, nhưng không ai trong các ông đã bao giờ tưởng tượng việc làm nó cả. Bây giờ nó là đơn giản, bây giờ mọi người đều có thể làm được nó, bây giờ nó chẳng là gì mấy.'

Khi bạn trở thành vị phật bạn sẽ ngạc nhiên, toàn thể hiện tượng này sao đơn giản thế. Bạn sẽ đâm ra phân vân... sao nó đã không xảy ra từ trước, sao tốn nhiều thời gian thế, nhiều kiếp thế? Ở Ấn Độ họ nói hàng triệu kiếp, và họ đúng. 'Sao phải mất hàng triệu kiếp thế? Và quá trình này đơn giản thế!' Người ta đơn giản cười vào cái ngu xuẩn và lố bịch của con người.

Và vâng, chư phật nhất định nói những điều có thể nguy hiểm cho những ai còn chưa thức tỉnh.

Chẳng hạn, bạn nghe điều này - rằng Phật có thể đã trở nên chứng ngộ ở bất kì đâu - bạn có thể tìm ra cách hợp lí hoá để đi xa khỏi đây. Đó sẽ là thủ đoạn của tâm trí bạn. Và tôi không nói rằng bạn không thể trở thành vị phật được - bạn có thể trở thành vị phật ở bất kì đâu, ngay cả ở California - nhưng điều đó sẽ ngày một khó khăn hơn. Nếu nó không thể xảy ra được ở đây sẽ rất, rất khó cho nó xảy ra ở bất kì đâu khác, mặc dầu tôi không nói rằng điều đó là tuyệt đối không thể được. Nó không phải là tuyệt đối không thể được - nó là có thể được - nhưng bất kì cái gì là có thể không nhất thiết sẽ xảy ra. Thậm chí khả năng này cũng có thể bị bỏ lỡ nếu bạn không có hoàn cảnh đúng.

Thực ra chính ý niệm về phật tính, về việc trở thành vị phật, đã nảy sinh trong bạn bởi vì bạn ở đây. Ở phương tây mọi người tôn thờ Christ, nhưng không ai nghĩ rằng mình sẽ trở thành một christ. Điều đó là báng bổ. Chỉ có một Christ thôi, đứa con duy nhất của Thượng đế! Là người Ki tô giáo là đủ rồi; chính ý niệm về việc trở thành một christ có vẻ điên khùng.

Chính đóng góp phương Đông cho tâm thức nhân loại là ở chỗ bạn có thể trở thành Phật, là ở chỗ bạn có thể trở thành Christ, là bạn có thể trở thành Krishna, là ở chỗ bạn có thể đạt tới đỉnh cao nhất mà bất kì ai đã từng đạt tới, là ở chỗ bạn mang điều siêu việt bên trong bản thể mình như hạt mầm. Nhưng hạt mầm này cũng cần mảnh đất đúng, cần người làm vườn. Thầy là người làm vườn, và trường năng lượng của thầy là mảnh đất đúng.

Thận trọng với thủ đoạn của tâm trí! Nó bao giờ cũng có thể tìm ra an ủi, hợp lí hoá. Và những người đi theo con đường này phải nhận biết về việc hợp lí hoá và an ủi.

Một nông dân lái xe lên thị trấn mang vài sản phẩm đi bán. Sau đó anh ta quyết định dành cho mình một thời gian thoải mái bằng việc đi xem buổi biểu diễn khôi hài. Buổi biểu diễn gây hứng khởi cho anh ta nhiều tới mức sau đó anh ta quyết định mua cho mình một bộ quần áo mới tinh, kể cả bộ com lê, mũ và giầy, để làm cho vợ ngạc nhiên. Anh ta để chúng dưới ghế ngồi của lái xe và khởi hành về nhà.

Khi anh ta đi tới sông, anh ta đi ra vứt hết quần áo cũ xuống sông. Quay trở về xe của mình anh ta nhìn xuống dưới ghế - bộ quần áo mới không cánh mà bay mất rồi. 'Ồ, đồ chết tiệt,' anh ta tự nói với mình khi lái xe đi, 'đằng nào thì mình cũng làm cho cô ấy ngạc nhiên!'

Tâm trí bao giờ cũng có thể an ủi bạn. 'Nếu điều đó không xảy ra ở đó,' tâm trí có thể nói, 'ai mà biết được? - nó cũng có thể chẳng xảy ra ở đâu khác nữa. Nếu nó xảy ra ở đây,' tâm trí có thể nói, 'nó cũng có thể xảy ra ở bất kì đâu khác.'

Nhưng tôi không thể phủ nhận được chân lí tối thượng - mặc dầu chân lí tối thượng còn chưa là lãnh thổ của bạn. Chân lí tối thượng là ở chỗ bạn đã là chư phật rồi. Vấn đề không phải là về nó xảy ra, cho nên nó xảy ra ở đâu cũng không thành vấn đề. Nó có thể xảy ra ở nhà; nó có thể xảy ra ở trong rừng; nó có thể xảy ra ở bãi chợ; nó có thể xảy ra ở tu viện. Nó có thể xảy ra với thầy; nó có thể xảy ra không có thầy. Nó có thể xảy ra cho tội nhân; nó có thể xảy ra ngay cả cho thánh nhân. Vâng, tôi biết vài thánh nhân mà điều đó xảy ra cho họ - tin tôi đi! Cho nên khả năng tối thượng có đó, nhưng để làm khả năng tối thượng thành thực tại tức khắc là quá trình khác toàn bộ. Làm sao làm nó thành thực tại ngay tức khắc được?

Thầy là sự giúp đỡ vô cùng, và nếu thầy cũng có phật trường... Thầy có thể đi một mình, không tạo ra phật trường. Để tạo ra phật trường, thầy phải tạo ra hàng nghìn đệ tử. Thầy phải tạo ra năng lượng đa chiều trong đó mọi loại người cùng đóng góp, đổ năng lượng của họ vào. Thầy phải làm ra đại dương năng lượng, mạnh cực kì tới mức bất kì ai bước vào đại dương đều nhất định được biến đổi - thỉnh thoảng mặc cho chính bản thân người đó; thỉnh thoảng thậm chí không biết điều gì đang xảy ra.

Điều đó dễ xảy ra hơn với thầy. Điều đó thậm chí còn dễ dàng xảy ra hơn với thầy có phật trường. Và nỗ lực của tôi không chỉ là để tạo ra phật trường ở đây mà để tạo ra những ốc đảo nhỏ trên khắp thế giới. Tôi không thích giới hạn khả năng mênh mông này chỉ cho công xã nhỏ bé này. Công xã này sẽ là cội nguồn, nhưng nó có chi nhánh khắp trên thế giới. Nó sẽ là gốc rễ, nhưng nó sẽ trở thành cây to. Nó sẽ đạt tới mọi nước, nó sẽ đạt tới mọi người tiềm năng. Chúng ta sẽ tạo ra những ốc đảo nhỏ; chúng ta đã bắt đầu tạo ra những công xã nhỏ, các trung tâm, trên khắp thế giới.

Gần hai trăm gia đình nhỏ đang vận hành trên khắp thế giới, nhưng đây chỉ là bắt đầu thôi. Hàng nghìn công xã nhất định xảy ra một khi công xã này đã trở nên được thiết lập thực sự và toàn bộ. Nó sẽ tạo ra sức đẩy tới, nó sẽ tạo ra niềm khao khát trên khắp thế giới tới mức chúng ta sẽ có nhiều, nhiều công xã trên khắp thế giới. Và bất kì chỗ nào sannyasins của tôi ở cùng nhau, tôi đều ở đó. Bất kì chỗ nào họ ngồi thiền, sự hiện diện của tôi sẽ được cảm nhận thấy.

Cho nên điều đầu tiên chúng ta phải tạo ra gốc rễ, và thế rồi đến cành. Toàn thế giới không thể tới đây được, nhưng chúng ta có thể phái các sứ giả của chúng ta, các tông đồ chúng ta; chúng ta có thể gửi các cành của mình lan xa và rộng. Chúng ta có thể bao phủ toàn thể trái đất. Chúng ta sẽ bao phủ toàn trái đất!

Điều này có tầm quan trọng mênh mông ngày nay tới mức nếu nó không xảy ra, nhân loại không có tương lai đâu. 'Con người cũ' đã chết rồi: bạn đang mang xác chết. Con người mới tuyệt đối là cần thiết - chỉ thế thì trái đất này có thể tiếp tục sống; chỉ thế thì hành tinh này có thể vẫn còn sống.

Và con người có năng lực làm mới lại bản thân mình - chết đi quá khứ và được tái sinh. Con người có năng lực phục sinh. Nhưng trái đất gần như sa mạc ngày nay và những ốc đảo nhỏ được cần tới ở mọi nơi, để cho những người đang khát này không thể nói, 'Chúng ta có thể làm gì được? Nước không có sẵn. Làm sao chúng ta có thể làm dịu cơn khát của mình?' Chúng ta phải làm Thượng đế thành sẵn có cho mọi người tìm kiếm có thể trên khắp thế giới.

Vâng, ngay cả ở các nước như Trung Quốc, Nga xô viết, và các nước cộng sản khác, nỗ lực của tôi là để tạo ra những ốc đảo nhỏ ở đó nữa. Họ đã bắt đầu rồi: họ đang ngầm ở đó - họ phải ngầm ở đó. Bạn sẽ ngạc nhiên, nhưng trong một thị trấn Nga chúng ta có hai mươi nhăm sannyasins - tất nhiên không mặc áo choàng mầu cam. Họ đã làm ra mala riêng của họ, và khi họ gặp nhau trong tầng hầm nào đó, họ mặc quần áo mầu cam, nghe băng, thiền, nghiên cứu sách. Họ đã dịch vài cuốn sách sang tiếng Nga; bây giờ việc dịch đó đang diễn ra khắp nơi.

Mới vài ngày trước đây tôi nhận được lá thư từ một phụ nữ, người đã tổ chức nhóm ngầm đó, bức thư nói, 'Chúng tôi đã sẵn sàng trở thành sannyasins. Chỉ một hướng dẫn của thầy và chúng tôi sẽ tự khẳng định bản thân mình, bằng bất kì giá nào.' Và tất nhiên, ở Nga điều đó có thể là nguy hiểm. Nó chỉ có thể có nghĩa tù đầy hay tù chung thân ở Siberia. Cho nên tôi đã cho cô ấy một thông điệp nói rằng, 'Không cần ngay bây giờ đâu. Và nếu bạn muốn làm quần áo mầu cam, đừng làm chúng thành mầu cam, làm chúng thành đỏ đi - để cho họ trông như người cộng sản! Tôi có thể vận hành qua mầu đỏ cũng như qua mầu mầu cam; đừng lo. Tôi không thích đau khổ không cần thiết. Tôi không muốn tạo ra những kẻ tử vì đạo không cần thiết, chẳng bởi lí do nào cả. Và liên tục làm việc - làm việc là quan trọng hơn.'

Điều này sẽ lan rộng. Chẳng mấy chốc bạn sẽ thấy công xã mọc lên ở mọi nơi, và thế thì sẽ có khả năng cho tôi vận hành trên qui mô rộng hơn. Nhưng công xã gốc phải ở đây, và công xã gốc cần ít nhất mười nghìn sannyasins. Đó là tối thiểu để tạo ra đủ năng lượng để làm cả trái đất đập rộn ràng!

Bạn có thể trở thành vị phật ở bất kì đâu, nhưng trở thành vị phật ở đây sẽ dễ dàng hơn, sẽ là có thể trong kiếp này. Trở thành vị phật ở đâu đó khác, chẳng cái gì có thể được nói - một kiếp, hai kiếp, ba kiếp hay nhiều kiếp. Bạn sẽ làm việc một mình; bạn sẽ không có sự giúp đỡ nào.

Có vài người là người thui thủi một mình, họ sẽ muốn đi một mình. Nếu bạn cảm thấy thích điều đó, tôi sẽ tuyệt đối hạnh phúc - bạn có thể đi tiếp theo kiểu riêng của bạn. Nhưng bạn không phải là kiểu người đó. Đó là lí do tại sao bạn nói, 'Tại sao tôi cảm thấy rằng tôi cần ở trong phật trường của thầy?' - bởi vì bạn quả thực cần ở đây! Bởi vì bạn không phải là người thui thủi một mình. Bởi vì bạn yêu cùng kiểu năng lượng đang đập rộn ràng quanh bạn. Bởi vì con đường của bạn là yêu và không phải là thiền. Và yêu là có thể chỉ ở nơi bạn có thể tìm thấy người yêu có phẩm chất cao. Bạn có thể tìm thấy người yêu ở mọi nơi trên thế giới, nhưng yêu đó sẽ chỉ là thèm khát.

Ở đây bạn sẽ thấy những người yêu có tình yêu không phải là thèm khát, những người có tình yêu là việc chia sẻ vui vẻ, những người có tình yêu là sự giúp đỡ cho bạn - bàn tay chìa ra cho bạn để cho bạn có thể được kéo lên khỏi vũng bùn của mình.

Câu hỏi thứ năm:

Thưa Thầy kính yêu,

Tôi đang yêu một người đàn bà, nhưng tôi muốn tuyệt đối chắc chắn rằng cô ấy chưa bao giờ yêu bất kì ai trước đây. Tại sao tôi lo nghĩ nhiều thế về điều đó?

Ramprem, chỉ là thái độ gia trưởng đàn ông cũ thôi. Bạn đã không lo nghĩ về bản thân bạn, liệu bạn có yêu bất kì người đàn bà nào trước đây hay không. Về điều đó bạn không lo nghĩ, điều đó là được; con trai là con trai và mọi thứ đều được tha thứ cho họ. Sao bạn lo nghĩ về người đàn bà bạn yêu? Thực ra, chính ham muốn rằng đàn bà không được yêu bất kì ai trước đây là không thông minh, bởi vì người đàn bà mà không yêu bất kì ai trước đây sẽ không có kinh nghiệm. Và cuộc sống - ngay cả với người đàn bà có kinh nghiệm - là địa ngục. Cho nên còn nói gì về người đàn bà không kinh nghiệm?

Nếu bạn muốn một người lái xe cho chiếc xe của bạn, bạn không tìm người chưa bao giờ lái xe. Nếu bạn muốn có một người đánh máy chữ, bạn không quảng cáo về ai đó chưa bao giờ là người đánh máy chữ. Nếu bạn muốn một người nấu ăn bạn yêu cầu ai đó đã có kinh nghiệm. Thế thì tại sao bạn lại có logic khác về tình yêu? Điều đó là ngu xuẩn.

Người đàn bà đã yêu vài người có hiểu biết hơn nhiều; cô ấy sẽ hiểu bạn tốt hơn, cô ấy sẽ tạo ra ít rắc rối hơn cho bạn, cô ấy sẽ giúp bạn theo mọi cách có thể để thoát ra khỏi bản ngã riêng của bạn, không thông minh, tầm thường.

Thực ra, có vài xã hội nguyên thuỷ nơi đàn bà có kinh nghiệm được cần tới nhiều. Ở Ấn Độ có vài bộ lạc nguyên thuỷ ở Bastar nơi đàn bà sẽ không lấy chồng nếu cô ấy chưa được biết tới là người yêu lớn của nhiều, nhiều người.

Người đàn bà chưa từng được yêu bởi bất kì ai đơn giản chứng tỏ rằng hoặc cô ấy xấu hoặc cái gì đó về căn bản sai với cô ấy. Cô ấy phải không có tính hấp dẫn, bởi vì không ai đã bao giờ cảm thấy bị hấp dẫn tới cô ấy. Người đàn bà đã được nhiều người yêu đơn giản chứng tỏ rằng cô ấy có cái đẹp nào đó, từ lực nào đó, duyên dáng nào đó.

Nhưng tâm trí gia trưởng đàn ông trong nhiều thế kỉ đã từng ham muốn rằng... bởi một lẽ đơn giản, mà bây giờ đã trở thành không liên quan. Lí do là ở chỗ 'Tài sản của tôi phải thuộc về con tôi, không thuộc về con của ai đó khác.' Đó là nỗi sợ thực. Mọi người không quan tâm tới người đàn bà, họ quan tâm nhiều hơn tới người kế thừa của họ; do đó họ lo nghĩ nhiều lắm: nếu người đàn bà đã có chuyện tình nào đó trước đây, ai mà biết được, cô ấy có thể mang con của ai đó khác.

Hai thanh niên cứ đi đi lại lại trong hành lang của nhà sản phụ. Người này nói với người kia, 'Anh trông lo lắng thế, có chuyện gì vậy?'

Anh ta nói, 'Lo lắng? Tôi đang trong lộn xộn đây! Đây là kì nghỉ của tôi và đây là lúc vợ tôi đã chọn sinh con. Toàn thể kì nghỉ của tôi bị phá rồi.'

Người kia nói, 'Hù! Chưa là gì cả, đây là tuần trăng mật của tôi! Và vợ tôi sắp sinh con. Tôi phải lo chứ không phải anh!'

Một thanh niên hỏi bác sĩ, 'Điều đó có thường xảy ra không? Vợ tôi sắp sinh con và chúng tôi mới cưới nhau được bẩy tháng.'

Bác sĩ này phải đã là một ông già trí huệ, kiểu bác sĩ đó đã biến mất rồi. Bây giờ có các chuyên gia, chuyên gia tai mũi họng và bác sĩ nha khoa; và ai đó biết về phần này và ai đó khác biết về phần khác và không ai biết về toàn thể con người. Bác sĩ già này là người trí huệ.

Ông già nói, 'Vâng, lần đầu tiên nó thường xảy ra, nhưng không bao giờ có lần nữa.'

Mọi người bao giờ cũng rất lo lắng, nỗi sợ là ở chỗ người vợ có thể mang con của ai đó khác. Điều đó tạo ra khác biệt gì? Thực ra, khi bạn làm tình với người đàn bà, hàng triệu tế bào sống được tiết ra; hàng triệu, và bạn sẽ không có khả năng nhận ra được cái nào là của bạn và cái nào không phải của bạn. Chúng tí hon thế, bạn thậm chí không thể nhìn thấy chúng bằng mắt trần, bạn sẽ cần thiết bị máy móc nào đó, kính hiển vi hay cái gì đó để nhìn chúng.

Hàng triệu tế bào sống đó bắt đầu cuộc đua đầu tiên của cuộc sống; chúng vật lộn, chúng bắt đầu chạy tới trứng của người đàn bà, cái ở sâu bên trong tử cung. Và một trong những anh chàng đó - kẻ sẽ thắng trong cuộc đua, kẻ sẽ đạt tới đầu tiên - sẽ chui vào trong trứng. Và khi một anh chàng đã vào trong trứng rồi, thế thì trứng đóng lại. Thỉnh thoảng chuyện xảy ra là anh chị em sinh đôi được sinh ra và đôi khi ba, bốn, năm, sáu, bẩy tám đứa trẻ nữa, nhưng điều đó xảy ra rất hãn hữu.

Bạn không biết cái nào, nhưng trong hàng triệu kẻ này chỉ một kẻ sẽ là con bạn. Tất cả các tế bào khác sẽ chết đi trong vòng hai giờ, và bạn sẽ không bao giờ nhận biết những kẻ khác là ai. Người đàn bà có thể cho sinh thành tới mười hai đứa trẻ trong cả đời mình hay mười tám là nhiều nhất, nhưng người đàn ông có tiềm năng tạo ra nhiều trẻ con như có ngần ấy người trên trái đất ngày nay. Một người đàn ông có nhiều tế bào sống thế, người đó có thể tạo dân số cho toàn trái đất. Nếu tất cả tế bào của anh ta có thể tìm thấy một trứng, đạt tới cuộc sống và được sinh ra - thế thì một người thôi, chỉ một người, là đủ rót đầy cả trái đất.

Bạn sẽ không bao giờ biết bao nhiêu con bạn đã chết, hàng triệu và hàng triệu con bạn đã chết. Và có khác biệt gì liệu nó tới từ thân thể ai khác hay từ thân thể riêng của bạn? Nó tới từ Thượng đế.

Nhưng cái ngu xuẩn này cứ dai dẳng. Ramprem, bạn nên vứt nó đi.

'Em yêu,' anh ta thì thào một cách đam mê, 'anh có phải là người đầu tiên làm tình với em không?'

'Tất nhiên anh là người đầu tiên,' cô ta cắn cảu, 'em không biết tại sao đàn ông nào cũng hỏi cùng câu hỏi ngu xuẩn này.'

Bạn không một mình đâu, cảm thấy thoải mái đi!

Toàn thể trái đất này đầy những kẻ ngu si như thế.

Anh ta ôm cô ấy vào gần mình, sự nồng ấm thoả mãn bao phủ cả hai người.

'Anh có phải là người đàn ông đầu tiên em làm tình với không?' anh ta hỏi.

Cô ta nhìn anh ta một cách có suy nghĩ. 'Anh có thể đấy, khuôn mặt anh trông rất quen.'

Câu hỏi cuối cùng:

Thưa Thầy kính yêu,

Tôi đã nghe người ta nói nhiều lần rằng tình yêu là Thượng đế, sự tồn tại là Thượng đế, Thượng đế là sự tồn tại, Thượng đế đã tạo ra thế giới và rằng Thượng đế là quyền năng siêu nhiên cai quản thế giới. Tôi đã thử cảm thấy tất cả điều này, nhưng không thể cảm được. Tất cả những phát biểu này ngày một lẫn lộn hơn. Xin thầy nói cho tôi Thượng đế là gì. Và khi thầy dùng từ 'Thượng đế' trong bài giảng của thầy, nó ngụ ý gì?

Bal Krishna Bharti, đừng cố gắng bắt chước điều người khác nói. Họ có thể nói chân lí sâu sắc, nhưng bằng việc bắt chước họ bạn sẽ không bao giờ đạt tới chân lí đó; bởi vì họ không bao giờ đạt tới chân lí đó bằng bắt chước. Họ đã đạt tới chân lí đó bằng việc là nguyên bản.

Jesus nói: Thượng đế là tình yêu. Tôi nói rằng tình yêu là Thượng đế. Phát biểu của tôi là thấu suốt hơn nhiền so với điều Jesus nói. Jesus nói: Thượng đế là tình yêu; điều đó nghĩa là Thượng đế có thể có nhiều phẩm chất khác, một trong các phẩm chất đó là tình yêu. Tôi nói tình yêu là Thượng đế, không có phẩm chất khác, tình yêu là phẩm chất duy nhất là điều thiêng liêng.

Và bạn nghe những điều này và bạn thử... nhưng bạn đang làm gì? Bạn có biết tình yêu là gì không? Bạn trở nên lo nghĩ về Thượng đế - trước hết bạn sẽ phải biết tình yêu là gì, và tình yêu mà bạn biết không là gì ngoài thèm khát. Chúng tôi không nói về thèm khát, Jesus không nói mà tôi cũng không nói, chúng tôi nói về tình yêu. Và tình yêu là cái gì đó bí ẩn tới mức không ai đã bao giờ có khả năng định nghĩa nó một cách chính xác, chỉ ngón tay chỉ trăng thôi.

Bây giờ bạn có thể làm gì được? Nghe nói rằng tình yêu là Thượng đế bạn nhảy vào cái gọi là tình yêu, bất kì cái gì bạn nghĩ là tình yêu, và đó chỉ là dâm dục vô ý thức; thèm khát phô trương là tình yêu. Và bạn sẽ không tìm thấy Thượng đế đâu; ngược lại, bạn có thể gặp quỉ - và thế thì bạn đâm ra phân vân.

Bắt chước phải bị tránh ra. Hiểu biết nên là luật duy nhất, không bao giờ bắt chước.

Cho nên điều đầu tiên, Bal Krishna, chấm dứt bắt chước đi. Nghe tôi và nghe người khác - nghe Krishna, nghe Jesus, nghe Phật, nghe Zarathustra - chỉ để hiểu, nhưng đừng bắt đầu bắt chước. Đừng vội vàng, để hiểu biết soải cánh bay lên trong bạn; trong vội vàng bạn sẽ làm điều gì đó sai.

Một người bán hàng rong, khi bị bỏ lại ở miền quê do thời tiết xấu, đã được phép ở cùng giường với con trai người nông dân. Đúng lúc hai người đều nghỉ. Cậu con trai tụt xuống bên cạnh giường, hai tay ôm đầu trong thái độ cầu nguyện.

Người bán hàng nghĩ về lời trích dẫn, 'Và đứa trẻ nhỏ sẽ hướng dẫn họ.' Anh ta cảm thấy tồi tệ, vì đã không nói lời cầu nguyện nhiều tháng rồi; anh ta tụt xuống phía bên kia giường và quì xuống.

Đứa trẻ ngẩng đầu lên và nói, 'Ông làm gì thế, thưa ông?'

'Làm cùng điều như con làm đấy,' anh ta đáp. 'Này, mẹ sẽ mắng ông đấy, bởi vì bô ở phía bên này cơ.'

Bạn đã bỏ lỡ nó.

Tôi sẽ đợi, để cho bạn có thể hiểu được nó... Hiểu nó thêm một chút nữa!

Bắt chước sẽ không giúp ích gì cả, bắt chước sẽ tạo ra rắc rối cho bạn. Hiểu đi! Tại sao vội vàng thế để thực hành? Để hiểu biết soải cánh bay lên sâu sắc tới mức nó biến đổi bản thể bạn. Đó là cách duy nhất để đạt tới chân lí; bắt chước không bao giờ là cách thức cả.

Và đó là điều bạn đã từng làm. Bạn nói, 'Tôi đã thử để cảm thấy tất cả điều này, nhưng không thể được.'

Làm sao bạn có thể cảm thấy tất cả điều này được? - vấn đề không phải là cảm, vấn đề không phải là nghĩ; vấn đề là hiện hữu. Và hiện hữu được đạt tới qua hiểu biết. Lắng nghe một cách im lặng, chăm chú, cởi mở như bạn có thể cởi mở được. Cởi mở với tôi đi. Để không có cản trở, không có chướng ngại.

Bây giờ ý niệm thường xuyên này về thực hành, về làm cái gì đó ngay lập tức, đang trở thành cản trở giữa tôi và bạn. Không có vội vàng gì. Tôi nói hiểu biết là giải thoát. Bạn không cần làm gì chút nào. Nếu bạn cho phép tôi thấm vào chính cốt lõi của bạn, nếu bạn để tôi chạm vào trái tim bạn, tôi sẽ cho bạn điệu vũ của tôi, tôi sẽ cho bạn bài ca của tôi, tôi sẽ cho bạn âm nhạc của tôi.

Bạn không cần làm gì cả, ở cùng thầy là đủ. Việc làm được cần tới nếu bạn đi vào kinh sách; thế thì bạn phải làm điều gì đó, bởi vì hiểu biết không bao giờ có thể nảy sinh ra từ kinh sách được. Nhưng bằng việc ở cùng thầy, hiểu biết có thể nảy sinh. Chỉ chút ít cởi mởi trái tim thêm nữa là được cần tới.

Và bạn hỏi tôi ngụ ý gì bởi từ 'Thượng đế'. Tôi không ngụ ý người, tôi đơn giản ngụ ý một phẩm chất, sự hiện diện. Với 'Thượng đế' tôi ngụ ý tính thượng đế; toàn thể sự tồn tại này đầy tính thượng đế. Và khi bạn trở nên biết, bạn sẽ không thấy thượng đế đứng trước bạn đâu, bạn sẽ thấy cây như điều thiêng liêng, tảng đá như điều thiêng liêng, mọi người như điều thiêng liêng, con vật như điều thiêng liêng. Thượng đế là sự lan toả ở khắp mọi chỗ, từ viên đá cuội tới vì sao, từ nhành cỏ tới mặt trời - nó tất cả đều là điều thiêng liêng.

Bất kì khi nào tôi dùng từ 'Thượng đế' nó không bao giờ được ngụ ý cho người; nó đơn giản ngụ ý sự hiện diện, sự hiện diện tuyệt đối im lặng của thông minh trong sự tồn tại. Nhưng trước hết bạn phải trở nên nhận biết về thông minh này trong bạn, chỉ thế thì bạn mới có thể biết thông minh này trong người khác.

Đủ cho hôm nay.

Mục lục chính