10. Trí thông minh

CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG TRẺ EM - OSHO
Phi Tuyết dịch

 

10. Trí thông minh

Trí thông minh không phải là thứ người ta có thể kiếm được hay thu lượm được, nó là vốn sẵn có, là vốn bẩm sinh, nó là thứ thuộc bên trong chính cuộc sống. Không chỉ trẻ con mới thông minh, động vật cũng thông minh theo cách riêng, cây cũng thông minh. Tất nhiên chúng hoàn toàn là những kiểu thông minh khác nhau bởi vì bản thân chúng là không giống nhau. Nhưng giờ đây một sự thật đang được thảo luận rằng mọi dạng sống đều thông minh. Thật ra sự sống và sự thông minh là hai thứ song hành, toàn bộ sự sống thì vô cùng thông minh: không có bất cứ thứ gì dư thừa trên cuộc đời này cả, kể cả một hạt cát.

Con người sống trong cảnh tiến thoái lưỡng nan vì lý do đơn giản rằng anh ta không chỉ thông minh mà còn nhận thức được cả sự thông minh của mình. Đó là thứ duy nhất chỉ loài người mới có. Đó là một đặc quyền, đặc ân, niềm vinh dự nhưng nó có thể thay đổi dễ dàng để biến thành sự khổ sở của anh ta. Con người nhận thức rằng mình thông minh và nhận thức đó mang lại những vấn đề của riêng nó. Vấn đề đầu tiên là nó tạo ra bản ngã.

Bản ngã không tôn tại ở nơi nào khác ngoại trừ trong tâm trí con người, và bản ngã bắt đầu lớn dần lên hệt như cách một đứa trẻ lớn lên. Cha mẹ, trường học, mọi thứ đều giúp làm mạnh thêm cho bản ngã vì lý do đơn giản: trong hàng thế kỉ con người đã phải tranh đấu để tồn tại nên ý tưởng về việc trở nên mạnh hơn, quan trọng hơn đã dần được ấn định, được thiết lập vào sâu thẳm vô thức của loài người. Nó nói rằng chỉ những người có bản ngã đủ mạnh mới có thể tổn tại trong cuộc chiến cuộc đời. Cuộc đời trở thành một cuộc tranh đấu đế tồn tại. Rồi thì các khoa học gia thậm chí còn làm cho việc này thêm phần thuyết phục bằng học thuyết về sự tồn tại của phiên bản thích hợp nhất - sự chọn lọc tự nhiên dành cho những kẻ mạnh nhất. Vậy nên toàn xã hội vận hành xoay quanh việc cố gắng giúp cho mỗi đứa trẻ trở thành ngày càng mạnh hơn về bản ngã, và đó chính là khi các vấn để khác nảy sinh.

Bản ngã càng mạnh thì nó bắt đầu bao quanh trí thông minh giống như một lớp dày của bụi bẩn, của bóng tối. Trí thông minh là ánh sáng, bản ngã là bóng tối. Trí thông minh thì rất mong manh, bản ngã lại cứng nhắc. Trí thông minh giống như một bông hoa hồng, bản ngã thì giống như một tảng đá. Và nếu bạn muốn tồn tại, họ nói - những người tự cho là mình hiểu biết - thì bạn phải trở nên giống như đá tảng. Bạn phải mạnh, phải cứng rắn, không được mong manh nhạy cảm. Bạn phải trở thành một thành trì vững trãi, đóng kín, vậy thì bạn không thể bị tấn công từ bên ngoài. Bạn phải trở nên dày và cứng đến độ không thể bị khoan thủng.

Nhưng thế thì bạn trở nên đóng kín. Thế thì bạn trở nên một hiện tượng chết trước cả khi kịp bận tâm đến trí thông minh của mình. Bởi vì trí thông minh cần một bầu trời rộng mở, cần gió, cần không khí thông thoáng, cần mặt trời để có thể lớn lên, để mở rộng ra, để tuôn chảy. Để duy trì sự sống thì luôn cần những dòng chảy liên tục, nếu nó bị ứ đọng thì nó sẽ trở nên hôi thối và thành hiện tượng chết.

Trí thông minh của bạn như là một cây hoa dại bị cất vào trong một hốc đá vững chãi của bản ngã.

Nó an toàn nhưng nó chết.

Người lớn không cho phép trẻ con được giữ nguyên trí thông minh của chúng. Điều đầu tiên là nếu chúng thông minh chúng sẽ trở nên nhạy cảm, chúng sẽ trở nên mong manh, chúng sẽ trở nên rộng mở. Nếu chúng thông minh chúng sẽ có thể thấy rất nhiều điều dối trá trong xã hội, trong cuộc sống, trong những nhà nguyện nhà thờ, trong hệ thống giáo dục. Chúng sẽ trở nên nổi loạn chống lại những hệ thống ấy. Chúng sẽ trở nên cá nhân và không dễ bị biến thành những con lừa một cách dễ dàng. Bạn có thể vò nát chúng nhưng vẫn không dễ dàng biến chúng thành nô lệ được. Bạn có thể phá hủy chúng theo nhiều cách nhưng bạn không thể ép buộc chúng thỏa hiệp được. Đó là điều nguy hiểm đầu tiên của thông minh mà người ta cố tránh. Người ta có thể dùng đá để đập nát một cây hoa nhưng không thể nào bảo cây hoa phải ngưng nở, nhưng tỏa hương thơm - không cách nào điều khiển được cả.

Một mặt, trí thông minh là thứ rất mỏng manh, như hoa hồng, mặt khác nó lại có sức mạnh riêng của nó. Một thứ sức mạnh tinh tế mong manh; không hề thô cứng. Thứ sức mạnh ấy là sức mạnh của sự nổi dậy, của một thái độ không thỏa hiệp. Một người không sẵn sàng bán đi linh hồn mình. Bạn đã thấy những cây hoa mọc ra từ tảng đá chưa? Những cây hoa đâm ra từ xi măng, đâm thủng lớp nhựa đường cứng ráp? Đó chính là sức mạnh của nó.

Hãy quan sát những đứa trẻ nhỏ và bạn sẽ thấy sự thông minh của chúng. Vâng; chúng không phải những người hiểu biết đâu - nếu bạn muốn thấy chúng theo kiểu hiểu biết bạn sẽ không thấy chúng thông minh chút nào theo cách đó. Nếu bạn hỏi chúng những câu hỏi liên quan đến thông tin, chúng sẽ trông có vẻ không thông minh. Nhưng hỏi chúng những câu thật sự mà xem, những câu mà không liên quan đến thông tin kiến thức ấy, những câu mà liên quan đến cảm xúc nội tâm chẳng hạn thì bạn sẽ thấy chúng thông minh hơn bạn rất nhiều. Tất nhiên bản ngã của bạn sẽ không cho phép bạn chấp nhận nó; nhưng nếu bạn có thể chấp nhận, nó sẽ hữu ích vô cùng. Nó sẽ giúp bạn, bởi vì nếu bạn có thể thấy trí thông minh của chúng thì bạn có thể học hỏi từ chúng.

Mặc dù xã hội đang cố gắng phá hủy trí thông minh của bạn nhưng may thay, nó không dễ bị phá hủy một cách toàn bộ, nó chỉ bị bao phủ bởi rất nhiều lớp bụi bẩn của thông tin. Đấy cũng chính là toàn bộ chức năng và ý nghĩa của thiền định. Thiền định bản chất là mang bạn vào sâu bên trong chính bạn, xuyên qua mọi lớp dày của bụi bẩn tâm trí để tiến tới chỗ sâu thẳm nhất vẫn còn nguyên vẹn trong sạch. Nó là phương pháp đào bới sâu vào bên trong bản thể của bạn tới điểm mà bạn chạm được vào suối nguồn thông minh của mình - nơi bạn có thể khám phá cơn hồng thủy thông minh của chính mình. Chỉ khi bạn thiền định tới điểm khám phá ra một bầu trời tuổi thơ vẹn nguyên đang được giấu kín bên trong bạn, chỉ khi đó bạn mới hiểu những điều tôi ám chỉ và hiểu tại sao tôi lại không ngừng nhấn mạnh rằng bọn trẻ con thật sự rất thông minh.

Mục lục chính.