Chương 4. Quan hệ trưởng thành

Trưởng thành - Osho

Chương 4. Quan hệ trưởng thành

Phụ thuộc, Độc lập, Liên thuộc

Tình yêu có thể có ba chiều hướng. Một là chiều hướng phụ thuộc. Đó là điều xảy ra cho đại đa số mọi người. Chồng phụ thuộc vào vợ, vợ phụ thuộc vào chồng; họ khai thác lẫn nhau, họ chi phối lẫn nhau, họ sở hữu lẫn nhau, họ biến nhau thành món hàng hoá. Chín mươi chín phần trăm trường hợp, đó là điều đang xảy ra trên thế giới này. Đó là lí do tại sao tình yêu, điều có thể mở cửa cõi trời, chỉ mở ra cửa địa ngục.

Khả năng thứ hai là tình yêu giữa những người độc lập. Điều đó nữa cũng thỉnh thoảng mới xảy ra. Nhưng điều đó nữa cũng đem tới khổ, bởi vì có xung đột thường xuyên. Không việc điều chỉnh nào là có thể; cả hai đều độc lập thế và không ai sẵn sàng thoả hiệp, điều chỉnh với người kia.

Nhà thơ, nghệ sĩ, nhà tư tưởng, nhà khoa học, những người sống trong một loại độc lập nào đó, ít nhất trong tâm trí họ, đều là những người không thể sống cùng được; họ là những người lập dị nếu sống cùng. Họ cho người khác tự do, nhưng tự do của họ có vẻ như dửng dưng hơn là giống tự do, cứ dường như họ chẳng quan tâm, cứ dường như chẳng thành vấn đề gì với họ cả. Họ để cho người khác có không gian riêng của mình. Mối quan hệ dường như là ở bề ngoài; họ sợ đi sâu hơn vào lẫn nhau, bởi vì họ bị gắn bó với tự do của mình nhiều hơn là với tình yêu, và họ không muốn thoả hiệp.

Và khả năng thứ ba là của sự liên thuộc. Điều đó xảy ra rất hiếm hoi, nhưng bất kì khi nào nó xảy ra thì một phần của thiên đường lại rớt xuống đất. Hai người, không độc lập cũng không phụ thuộc nhưng trong sự đồng bộ vô cùng, cứ dường như thở cho nhau, một linh hồn trong hai thân thể - bất kì khi nào điều đó xảy ra, tình yêu đã xảy ra. Chỉ gọi được điều này là tình yêu thôi. Hai chiều hướng kia không thực sự là tình yêu, chúng chỉ là sự sắp đặt - xã hội, tâm lí, sinh học, nhưng là những sắp đặt. Loại thứ ba mới có cái gì đó tâm linh.

Nhu cầu và việc cho, yêu và có

C.S. Lewis đã chia tình yêu thành hai loại này: 'tình yêu-nhu cầu' và 'tình yêu-ban tặng'. Abraham Maslow cũng chia tình yêu thành hai loại. Loại thứ nhất ông ấy gọi là 'tình yêu-khiếm khuyết' và loại thứ hai ông ấy gọi là 'tình yêu-hiện hữu'. Phân biệt này là có ý nghĩa và cần phải được hiểu.

'Tình yêu-nhu cầu' hay 'tình yêu-khiếm khuyết' tuỳ thuộc vào người khác; nó là tình yêu chưa trưởng thành. Thực tế nó không phải là tình yêu thực - nó là nhu cầu. Bạn dùng người khác, bạn dùng người khác làm phương tiện. Bạn khai thác, bạn thao túng, bạn chi phối. Nhưng người kia bị thu lại, người kia gần như bị phá huỷ. Và đích xác cùng điều đó được người kia thực hiện. Người đó đang cố gắng thao túng bạn, chi phối bạn, sở hữu bạn, dùng bạn. Dùng người khác là điều rất không có tình. Cho nên điều đó chỉ dường như là yêu thôi; nó là đồng tiền giả. Nhưng đây là điều xảy ra cho gần chín mươi chín phần trăm mọi người bởi vì bài học đầu tiên về tình yêu mà bạn đã học là từ thời thơ ấu của mình.

Đứa trẻ được sinh ra, nó phụ thuộc vào người mẹ. Tình yêu của nó hướng tới mẹ là 'tình yêu-khiếm khuyết' - nó cần mẹ, nó không thể sống sót nếu không có mẹ. Nó yêu mẹ bởi vì mẹ là cuộc sống của nó. Thực tế đấy không phải là tình yêu thực - nó sẽ yêu bất kì người đàn bà nào, bất kì ai sẽ bảo vệ nó, bất kì ai sẽ giúp nó sống sót, bất kì ai sẽ đáp ứng nhu cầu của nó. Người mẹ là một loại thức ăn mà đứa bé ăn. Không chỉ sữa nó lấy từ mẹ, nó lấy cả tình yêu nữa - và điều đó nữa cũng là nhu cầu. Hàng triệu người vẫn còn là đứa trẻ cả đời mình; họ chẳng bao giờ trưởng thành. Họ lớn về tuổi tác nhưng họ chẳng bao giờ trưởng thành trong tâm trí mình; tâm lí của họ vẫn còn vị thành niên, chưa trưởng thành. Họ bao giờ cũng cần tình yêu, họ khao khát nó như thức ăn.

Con người trở nên trưởng thành vào lúc người đó bắt đầu yêu thay vì cần. Người đó bắt đầu tuôn chảy, chia sẻ; người đó bắt đầu cho. Sự nhấn mạnh là khác biệt hoàn toàn. Với loại thứ nhất, nhấn mạnh là vào cách lấy được nhiều hơn. Với loại thứ hai, nhấn mạnh là vào cách cho, cách cho nhiều hơn và cách cho vô điều kiện. Đây là trưởng thành, chín chắn, xảy tới cho bạn. Người trưởng thành cho. Chỉ người trưởng thành mới có thể cho, bởi vì chỉ người trưởng thành mới có điều đó. Thế thì tình yêu là không phụ thuộc. Thế thì bạn có thể yêu cho dù người kia có hay không. Thế thì tình yêu không phải là mối quan hệ, nó là trạng thái.

Điều gì xảy ra khi một hoa nở trong rừng sâu mà chẳng ai ca ngợi nó, chẳng ai biết tới hương thơm của nó, chẳng ai đi ngang qua và nói 'đẹp đấy,' chẳng ai thưởng thức cái đẹp của nó, niềm vui của nó - chẳng ai chia sẻ, điều gì xảy ra cho hoa này? Nó có chết không? Nó có đau khổ không? Nó có trở nên hoang mang sợ hãi không? Nó có tự tử không? Nó cứ nở hoa, nó đơn giản cứ nở hoa. Chẳng có gì khác biệt việc liệu có ai đó đi qua hay không; điều đó là không liên quan. Nó cứ toả mãi hương thơm của mình theo gió. Nó cứ cúng dường niềm vui của mình cho Thượng đế, cho cái toàn thể. Nếu tôi một mình, thì thế nữa tôi cũng sẽ yêu như khi tôi đang ở cùng các bạn. Các bạn không phải là người tạo ra tình yêu của tôi. Nếu như các bạn tạo ra tình yêu của tôi, thì tự nhiên, khi các bạn ra đi tình yêu của tôi sẽ mất đi. Các bạn không kéo tình yêu của tôi ra, tôi đang mưa rào nó lên các bạn - đây là tình yêu-ban tặng, đây là tình yêu-hiện hữu.

Và tôi không thực sự đồng ý với C.S. Lewis và Abraham Maslow. Tình yêu thứ nhất mà họ gọi là 'tình yêu' thì không phải là tình yêu, nó chỉ là nhu cầu. Làm sao nhu cầu có thể là tình yêu được? Tình yêu là điều xa hoa. Nó là dư thừa. Nó có nhiều cuộc sống tới mức bạn không biết phải làm gì với nó, cho nên bạn chia sẻ. Nó có nhiều bài ca trong tim bạn tới mức bạn phải hát chúng lên - dù có ai nghe hay không, cũng chẳng liên quan gì. Nếu không ai nghe bạn cũng vẫn phải hát bài ca của mình, bạn sẽ phải nhảy điệu vũ của mình. Người khác có thể được nó, người khác có thể lỡ nó - nhưng khi có liên quan tới bạn nó vẫn tuôn chảy; nó là việc tuôn tràn.

Dòng sông không chảy vì bạn; chúng chảy dù bạn có đó hay không. Chúng không chảy vì cơn khát của bạn, chúng không chảy vì những cánh đồng khát khô của bạn; chúng đơn giản tuôn chảy ở đó. Bạn có thể làm dịu cơn khát của mình, bạn có thể bỏ lỡ - điều đó là tùy bạn thôi. Dòng sông không thực sự chảy vì bạn, dòng sông chỉ chảy. Ngẫu nhiên mà bạn có thể lấy được nước cho cánh đồng của mình, ngẫu nhiên mà bạn có thể lấy được nước cho nhu cầu của mình.

Khi bạn phụ thuộc vào người khác, bao giờ cũng có khổ. Khoảnh khắc bạn phụ thuộc, bạn bắt đầu cảm thấy khổ bởi vì phụ thuộc là nô lệ. Thế thì bạn bắt đầu báo thù theo những cách tinh vi, bởi vì người mà bạn phải phụ thuộc vào trở thành có quyền lực trên bạn. Không ai thích bất kì ai có quyền trên mình, không ai thích bị phụ thuộc bởi vì phụ thuộc giết chết tự do. Và tình yêu không thể nở hoa trong phụ thuộc được - tình yêu là bông hoa của tự do; nó cần không gian, nó cần không gian tuyệt đối. Người kia phải không can thiệp vào nó. Điều đó là rất tinh tế.

Khi bạn phụ thuộc, người khác chắc chắn sẽ chi phối bạn, và bạn sẽ cố gắng chi phối người khác. Đó là cuộc đấu tranh cứ diễn ra giữa cái gọi là những người yêu nhau. Họ là những kẻ thù thân thiết, liên tục tranh đấu. Chồng và vợ - họ đang làm gì? Yêu thương là rất hãn hữu; đấu tranh là qui tắc, yêu là ngoại lệ. Và theo đủ mọi cách họ cố gắng chi phối - ngay cả qua tình yêu họ cũng cố gắng chi phối. Nếu chồng yêu cầu vợ, vợ từ chối, cô ấy không tự nguyện. Cô ấy rất khổ: cô ấy cho nhưng rất miễn cưỡng, cô ấy muốn bạn vẫy đuôi quanh cô ấy. Và đấy cũng là trường hợp với anh chồng. Khi cô vợ thấy cần và đề nghị anh ta, chồng nói rằng anh ta mệt. Trong văn phòng có quá nhiều công việc, anh ta thực sự bị quá tải, và anh ta muốn đi ngủ.

Đây là những cách thao túng, bỏ đói người khác, làm cho người đó mỗi lúc một đói hơn để cho người đó trở nên ngày một phụ thuộc hơn. Một cách tự nhiên, đàn bà có tính ngoại giao về điều đó hơn là đàn ông bởi vì đàn ông đã có quyền lực rồi. Anh ta không cần tìm các cách thức tinh tế và tinh ranh để có quyền lực, anh ta có quyền lực rồi. Anh ta quản lí tiền - đó là quyền lực của anh ta. Về cơ bắp, anh ta mạnh hơn. Trong nhiều thế kỉ anh ta đã huấn luyện cho tâm trí của đàn bà rằng anh ta có quyền hơn còn cô ấy không có quyền.

Đàn ông bao giờ cũng cố gắng tìm đàn bà theo đủ mọi cách kém hơn anh ta. Đàn ông không muốn cưới đàn bà có giáo dục hơn mình, bởi vì thế thì quyền lực bị nguy khốn. Anh ta không muốn cưới đàn bà cao hơn mình, bởi vì đàn bà cao hơn trông cao sang. Anh ta không muốn cưới đàn bà quá nhiều trí tuệ, bởi vì thế thì cô ấy tranh cãi, và luận cứ có thể phá huỷ quyền lực. Đàn ông không muốn đàn bà rất nổi tiếng, bởi vì thế thì anh ta trở thành thứ yếu. Và trong nhiều thế kỉ đàn ông đã hỏi vợ là đàn bà trẻ hơn mình. Tại sao vợ không thể già hơn chồng? Cái gì sai? Nhưng đàn bà già kinh nghiệm hơn - điều đó phá huỷ quyền lực.

Cho nên đàn ông bao giờ cũng hỏi vợ với những đàn bà kém hơn - đó là lí do tại sao đàn bà đã mất chiều cao. Chẳng có lí do nào cho họ thấp hơn đàn ông cả, không có lí do chút nào; họ đã mất chiều cao bởi vì đàn bà nhỏ nhắn hơn bao giờ cũng được chọn. Dần dần điều này đã đi vào trong tâm trí họ sâu tới mức họ đã mất chiều cao của mình. Họ đã mất thông minh bởi vì đàn bà thông minh không được cần tới; đàn bà thông minh là quái nhân. Bạn sẽ ngạc nhiên mà biết rằng ngay trong thế kỉ này chiều cao của họ đang tăng lên trở lại. Ngay cả xương của họ cũng trở nên lớn hơn, khung xương trở nên lớn hơn. Chỉ mới trong vòng năm mươi năm nay thôi... đặc biệt là ở Mĩ. Và não họ cũng phát triển và trở nên lớn hơn là chúng vẫn thường vậy, sọ cũng đang trở nên lớn hơn.

Với ý tưởng này về tự do cho đàn bà, những huấn luyện sâu sắc nào đó đã bị phá bỏ. Đàn ông đã có quyền lực cho nên anh ta không cần rất láu lỉnh, không cần rất gián tiếp. Đàn bà không có quyền lực. Khi bạn không có quyền lực bạn phải có tính ngoại giao hơn - đó là cái thay thế. Cách duy nhất họ có thể cảm thấy có quyền là ở chỗ họ được cần tới, ở chỗ đàn ông liên tục cần tới họ. Đây không phải là tình yêu, đây là mặc cả, và họ liên tục mặc cả về giá. Đó là cuộc vật lộn thường xuyên.

C.S. Lewis và Abraham Maslow chia tình yêu ra làm đôi. Tôi không chia thành hai. Tôi nói rằng loại tình yêu thứ nhất chỉ là danh nghĩa thôi, là đồng tiền giả; điều đó không đúng. Duy nhất loại tình yêu thứ hai mới là tình yêu.

Tình yêu xảy ra chỉ khi bạn trưởng thành. Bạn trở nên có khả năng yêu chỉ khi bạn là người trưởng thành. Khi bạn biết rằng tình yêu không phải là nhu cầu mà là sự tuôn tràn - tình yêu-hiện hữu hay tình yêu-ban tặng - thế thì bạn cho mà không có điều kiện nào.

Loại thứ nhất, cái gọi là tình yêu, được bắt nguồn từ nhu cầu sâu sắc của con người cần tới người khác, trong khi 'tình yêu-ban tặng' hay 'tình yêu-hiện hữu' tuôn trào từ người trưởng thành sang người khác do sự thừa thãi. Người ta bị tràn ngập bởi nó. Bạn có nó và nó bắt đầu di chuyển quanh bạn, cũng như khi bạn thắp lên ngọn đèn, tia sáng bắt đầu lan toả vào trong bóng tối. Tình yêu là sản phẩm phụ của sự hiện hữu. Khi bạn hiện hữu, bạn có vầng hào quang của tình yêu quanh mình. Khi bạn không hiện hữu, bạn không có vầng hào quang đó quanh mình. Và khi bạn không có vầng hào quang đó quanh mình, bạn hỏi xin người khác cho bạn tình yêu. Để tôi nhắc lại điều đó: Khi bạn không có tình yêu, bạn hỏi xin người khác cho bạn tình yêu; bạn là kẻ ăn xin. Và người khác cũng đang hỏi xin bạn đem tình yêu cho người đó. Bây giờ, hai kẻ ăn xin này chìa tay ra cho nhau, và cả hai đều hi vọng rằng người kia có nó... Một cách tự nhiên cuối cùng cả hai đều cảm thấy thất bại, và cả hai đều cảm thấy bị lừa.

Bạn có thể hỏi bất kì người chồng và người vợ nào, bạn có thể hỏi bất kì người yêu nào - họ cả hai đều cảm thấy bị lừa. Đó là phóng chiếu của bạn rằng người kia có nó - nếu bạn có phóng chiếu sai, người kia có thể làm gì về điều đó được? Phóng chiếu của bạn đã bị tan vỡ; người kia đã tỏ ra không hợp với phóng chiếu của bạn, có vậy thôi. Nhưng người kia không có nghĩa vụ gì phải chứng tỏ bản thân mình tương ứng với trông đợi của bạn.

Và bạn đã lừa người kia... đó là cảm giác của người kia, bởi vì người kia đã hi vọng rằng tình yêu sẽ tuôn chảy từ bạn. Các bạn cả hai đều hi vọng tình yêu sẽ tuôn chảy từ người kia, và cả hai đều trống rỗng - làm sao tình yêu có thể xảy ra được? Nhiều nhất các bạn có thể khổ cùng nhau. Trước đó, bạn quen khổ một mình, riêng biệt; bây giờ bạn có thể khổ cùng nhau. Và nhớ, bất kì khi nào hai người khổ cùng nhau thì đấy không phải là phép cộng đơn giản, đấy là phép nhân.

Một mình bạn đã cảm thấy thất vọng, bây giờ ở cùng nhau bạn lại cảm thấy thất vọng. Một điều tốt về nó, bây giờ bạn có thể đổ trách nhiệm lên đầu người kia - người kia gây cho bạn khổ, đó là điểm tốt. Bạn có thể cảm thấy thoải mái. 'Chẳng cái gì sai với mình cả, tại người kia chứ... Phải làm gì với mụ vợ như vậy - cáu kỉnh, cằn nhằn? Người ta phải khổ thế. Phải làm gì với lão chồng như vậy? - xấu xí, keo kiệt.' Bây giờ bạn có thể đổ trách nhiệm lên đầu người khác; bạn đã tìm ra người chịu báng. Nhưng khổ vẫn còn đó, lại còn được nhân lên.

Bây giờ đây là nghịch lí: những người rơi vào tình yêu chẳng có tình yêu nào, đó là lí do tại sao họ lại rơi vào tình yêu. Và bởi vì họ không có tình yêu gì, nên họ không thể cho được. Và một điều nữa - người chưa trưởng thành bao giờ cũng rơi vào tình yêu với người chưa trưởng thành khác, bởi vì chỉ họ mới có thể hiểu ngôn ngữ của nhau. Người trưởng thành yêu người trưởng thành. Người chưa trưởng thành yêu người chưa trưởng thành.

Bạn có thể cứ đổi chồng hay đổi vợ cả nghìn lẻ một lần, bạn sẽ lại tìm thấy cùng kiểu đàn bà và cùng khổ được lặp lại - dưới các dạng khác nhau, nhưng cùng khổ được lặp lại, nó gần như là một. Bạn có thể thay đổi vợ mình, nhưng bạn lại không đổi - bây giờ ai sẽ chọn vợ mới? Bạn sẽ chọn. Việc chọn lựa sẽ lại tới từ sự chưa trưởng thành của bạn. Bạn sẽ lại chọn một kiểu đàn bà tương tự.

Vấn đề cơ sở của tình yêu là trước hết người ta phải trở nên trưởng thành. Thế thì bạn sẽ tìm ra bạn tình trưởng thành; thế thì người chưa trưởng thành sẽ không hấp dẫn bạn chút nào. Điều đó giống hệt thế này. Nếu bạn hai mươi nhăm tuổi, bạn không rơi vào tình yêu với đứa bé hai tuổi. Đích xác giống như thế, khi bạn là người trưởng thành về mặt tâm lí, tâm linh, bạn không rơi vào tình yêu với đứa bé. Điều đó không xảy ra. Điều đó không thể xảy ra được, bạn có thể thấy rằng điều đó sẽ là vô nghĩa.

Thực tế người trưởng thành không rơi vào tình yêu, người đó vươn lên trong tình yêu. Từ 'rơi' là không đúng. Chỉ người chưa trưởng thành mới rơi; họ loạng choạng và rơi vào tình yêu. Bằng cách nào đó họ xoay xở và đứng dậy. Bây giờ họ không thể xoay xở được và họ không thể đứng dậy được - họ tìm thấy người đàn bà và người này ra đi, họ tìm thấy người đàn ông và người này ra đi. Họ bao giờ cũng sẵn sàng ngã ra đất và bò. Họ không có xương sống, cột sống; họ không có tính toàn vẹn để đứng một mình.

Người trưởng thành có tính toàn vẹn để ở một mình. Và khi người trưởng thành cho tình yêu, người đó cho mà không có dây nào gắn với điều đó - người đó đơn giản cho. Khi người trưởng thành cho tình yêu người đó cảm thấy biết ơn rằng bạn đã chấp nhận tình yêu của người đó, không phải điều ngược lại. Người đó không trông đợi bạn cám ơn vì điều đó - không, không chút nào, người đó thậm chí không cần lời cám ơn của bạn. Người đó cám ơn bạn vì việc chấp nhận tình yêu của người đó. Và khi hai người trưởng thành ở trong tình yêu, một trong những nghịch lí lớn lao nhất của cuộc sống xảy ra, một trong những hiện tượng đẹp đẽ nhất: họ ở cùng nhau ấy vậy mà lại cực kì một mình. Họ ở cùng nhau nhiều tới mức họ gần như là một, nhưng tính một của họ không phá huỷ tính cá nhân của họ - thực tế, nó tôn cao tính cá nhân, họ trở thành mang tính cá nhân nhiều hơn. Hai người trưởng thành sống trong tình yêu thì giúp đỡ lẫn nhau trở nên tự do hơn. Không có chính trị tham dự vào, không ngoại giao, không nỗ lực chi phối.

Làm sao bạn có thể chi phối được người bạn yêu? Nghĩ kĩ về điều đó - chi phối là một loại hận thù, giận dữ, thù địch. Làm sao bạn có thể nghĩ tới việc chi phối người bạn yêu? Bạn sẽ thích thấy người này tự do toàn bộ, độc lập; bạn sẽ cho người đó nhiều tính cá nhân hơn. Đó là lí do tại sao tôi gọi nó là nghịch lí lớn lao nhất: họ ở cùng nhau nhiều tới mức họ gần như là một, nhưng vẫn trong cái một đó họ là các cá nhân. Tính cá nhân của họ không bị xoá đi - chúng đã trở nên được nâng cao lên. Người kia đã làm giầu thêm chúng khi có liên quan tới tự do của họ.

Người chưa trưởng thành rơi vào tình yêu thì phá huỷ tự do của người khác, tạo ra tù túng, làm ra nhà tù. Người trưởng thành trong tình yêu thì giúp đỡ lẫn nhau để được tự do; họ giúp lẫn nhau để phá bỏ mọi loại tù túng. Và khi tình yêu tuôn chảy cùng tự do, có cái đẹp. Khi tình yêu tuôn chảy cùng phụ thuộc thì sẽ có xấu xí.

Nhớ lấy, tự do có giá trị cao hơn tình yêu. Đó là lí do tại sao ở Ấn Độ, điều tối thượng chúng ta lại gọi là moksha; moksha nghĩa là tự do. Tự do có giá trị cao hơn tình yêu. Cho nên nếu tình yêu đang phá huỷ tự do, thì nó là không xứng đáng. Tình yêu có thể bị bỏ đi, tự do phải được giữ lấy - tự do có giá trị cao hơn. Và không có tự do bạn chẳng bao giờ có thể hạnh phúc được, điều đó là không thể được. Tự do là ham muốn bản chất của từng đàn ông, từng đàn bà - tự do hoàn toàn, tự do tuyệt đối. Cho nên bất kì cái gì trở thành việc phá huỷ tự do, người ta đều bắt đầu ghét nó.

Bạn không ghét người đàn ông bạn yêu sao? Bạn không ghét người đàn bà bạn yêu sao? Bạn ghét đấy! Đó là điều ác cần thiết, bạn phải dung thứ nó. Bởi vì bạn không thể một mình được nên bạn phải xoay xở để ở cùng ai đó, và bạn phải điều chỉnh theo đòi hỏi của người khác. Bạn phải dung thứ, bạn phải chịu đựng họ.

Tình yêu, tình yêu thực sự, phải là tình yêu-hiện hữu, tình yêu-ban tặng. Tình yêu-hiện hữu ngụ ý trạng thái yêu - khi bạn đã về nhà, khi bạn đã biết mình là ai, thế thì tình yêu phát sinh trong sự hiện hữu của bạn. Thế thì hương thơm lan toả và bạn có thể đem nó cho người khác được. Làm sao bạn có thể cho cái gì mà bạn không có? Để cho nó, yêu cầu đầu tiên là phải có nó.

Tình yêu và hôn nhân

Gợi ý của tôi là ở chỗ hôn nhân nên xảy ra sau tuần trăng mật, đừng bao giờ trước nó. Chỉ nếu mọi sự đi đúng, chỉ thế thì hôn nhân mới nên xảy ra.

Tuần trăng mật sau hôn nhân là rất nguy hiểm. Như tôi biết, chín mươi chín phần trăm hôn nhân đều kết thúc ngay sau lúc tuần trăng mật kết thúc. Nhưng thế thì bạn bị bắt giữ rồi, thế thì bạn chẳng còn đường thoát nào nữa. Thế thì cả xã hội - luật pháp, toà án, mọi người đều chống lại bạn nếu bạn bỏ vợ hay vợ bỏ bạn. Thế thì toàn thể nền đạo đức, tôn giáo, tu sĩ, mọi người đều chống lại bạn.

Trong thực tế xã hội đáng phải tạo ra mọi rào chắn có thể cho hôn nhân và không rào chắn nào cho li dị. Xã hội đáng phải không cho phép mọi người cưới nhau dễ dàng thế. Toà án đáng phải tạo ra các rào chắn - sống với người đàn bà ít nhất trong hai năm, thế rồi toà án có thể cho phép bạn được cưới nhau. Ngay bây giờ họ đang làm chính điều ngược lại. Nếu bạn muốn cưới nhau, chẳng ai hỏi liệu bạn có sẵn sàng không hay liệu nó chỉ là một ý thích chợt nảy ra, chỉ bởi vì bạn thích cái mũi của người đàn bà này. Ngu ngốc làm sao! Người ta không thể sống chỉ bởi vì cái mũi đẹp. Sau hai ngày cái mũi sẽ bị quên mất - ai nhìn vào mũi vợ mình mãi? Vợ chẳng bao giờ trông đẹp cả, chồng chẳng bao giờ trông đẹp cả; một khi các bạn quen nhau rồi, cái đẹp biến mất.

Hai người nên được phép sống cùng nhau đủ lâu để trở nên quen thuộc, bén mùi lẫn nhau. Trước điều đó, cho dù họ muốn cưới nhau, họ cũng không nên được phép. Thế thì li dị sẽ biến mất khỏi thế giới. Li dị tồn tại bởi vì hôn nhân sai và bị ép buộc. Li dị tồn tại bởi vì hôn nhân được thực hiện trong tâm trạng lãng mạn.

Tâm trạng lãng mạn là tốt nếu bạn là nhà thơ - và nhà thơ chưa bao giờ được biết là người chồng tốt hay người vợ tốt. Thực tế nhà thơ hầu như là người chưa vợ, họ làm những chuyện ngớ ngẩn dại dột nhưng họ lại chưa hề bị bắt, và do đó lãng mạn của họ vẫn còn sống động. Họ cứ viết thơ ca, những bài thơ hay... Người ta không nên cưới người đàn bà hay đàn ông trong tâm trạng thơ ca. Cứ để cho tâm trạng văn xuôi tới, rồi lắng đọng lại. Bởi vì cuộc sống thường ngày giống với văn xuôi nhiều hơn là giống thơ ca.

Người ta phải trở nên đủ trưởng thành. Trưởng thành nghĩa là người ta không còn là kẻ ngốc lãng mạn nữa. Người ta hiểu cuộc sống, người ta hiểu trách nhiệm của cuộc sống, người ta hiểu các vấn đề của việc ở cùng với một người. Người ta chấp nhận tất cả những khó khăn và vậy mà vẫn quyết định sống với người đó. Người ta không hi vọng rằng sẽ có cõi trời, toàn hoa hồng. Người ta không hi vọng vào điều vô nghĩa; người ta biết thực tế là nghiệt ngã, nó là khắc nghiệt. Có hoa hồng nhưng lại ở xa và chỉ có vài bông ở giữa; nhưng có nhiều gai.

Khi bạn đã trở nên tỉnh táo với tất cả những vấn đề này và bạn vẫn quyết định rằng đáng mạo hiểm và sống cùng với một người thay vì sống một mình, thì cưới nhau. Thế thì hôn nhân sẽ không bao giờ giết chết tình yêu, bởi vì tình yêu này là hiện thực. Hôn nhân có thể giết chết mỗi tình yêu lãng mạn. Và tình yêu lãng mạn là điều mọi người gọi là mối tình ngây thơ. Người ta phải không nên phụ thuộc vào nó. Người ta không nên nghĩ về nó như sự nuôi dưỡng. Nó có thể giống như kem - thỉnh thoảng bạn có thể ăn nó, nhưng đừng phụ thuộc vào nó. Cuộc sống phải hiện thực hơn, văn xuôi hơn.

Và hôn nhân bản thân nó chẳng bao giờ phá huỷ cái gì. Hôn nhân đơn giản lôi ra bất kì cái gì vẫn được giấu kín bên trong bạn - nó đem cái đó ra. Nếu tình yêu được giấu kín bên trong bạn, hôn nhân lôi nó ra. Nếu tình yêu chỉ là sự giả vờ, chỉ là miếng mồi nhử, chẳng chóng thì chầy nó phải biến mất. Và thế thì thực tại của bạn, cá tính xấu xí của bạn lòi ra. Hôn nhân đơn giản là cơ hội, cho nên bất kì điều gì bạn có bên trong bạn sẽ cho ra.

Tình yêu không bị hôn nhân phá huỷ. Tình yêu bị phá huỷ bởi những người không biết cách yêu. Tình yêu bị phá huỷ bởi vì ngay chỗ đầu tiên tình yêu đã không có, bạn đã sống trong mơ. Thực tại phá huỷ giấc mơ đó. Bằng không thì tình yêu là cái gì đó vĩnh hằng, một phần của cái vĩnh hằng. Nếu bạn trưởng thành, nếu bạn biết nghệ thuật này và bạn chấp nhận các thực tại của cuộc sống tình yêu, thế thì nó cứ phát triển mọi ngày. Hôn nhân trở thành cơ hội vô cùng cho việc trưởng thành trong tình yêu.

Chẳng cái gì có thể phá huỷ được tình yêu. Nếu nó có đó, nó cứ phát triển mãi. Nhưng cảm giác của tôi là ở chỗ trong hầu hết các trường hợp ngay chỗ đầu tiên nó đã không có rồi. Bạn tự hiểu lầm mình, cái gì đó khác đã có đó - có thể dục có đó, sự hấp dẫn dục có đó. Thế thì nó sẽ bị phá huỷ bởi vì một khi bạn đã làm tình với người đàn bà thì hấp dẫn dục biến mất. Hấp dẫn dục chỉ là với cái không biết - một khi bạn đã nếm trải thân thể của đàn bà hay đàn ông, hấp dẫn dục biến mất. Nếu tình yêu của bạn chỉ là hấp dẫn dục, nó nhất định biến mất.

Cho nên đừng bao giờ hiểu lầm yêu là cái gì đó khác. Nếu yêu là yêu thực... Tôi ngụ ý gì khi tôi nói 'yêu thực'? Tôi ngụ ý rằng chỉ trong sự hiện diện của người khác bạn cảm thấy niềm hạnh phúc đột nhiên, chỉ ở cùng nhau bạn cảm thấy cực lạc, chính sự hiện diện của người khác đáp ứng cái gì đó sâu xa trong tim bạn... cái gì đó bắt đầu ca hát trong tim bạn, bạn rơi vào hài hoà. Chính hiện diện của người khác giúp cho bạn ở cùng; bạn trở thành nhiều tính cá nhân hơn, định tâm hơn, tiếp đất hơn. Thế thì đó là tình yêu.

Tình yêu không phải là đam mê, tình yêu không phải là xúc động. Tình yêu là hiểu biết rất sâu sắc rằng ai đó bằng cách nào đó làm hoàn chỉnh bạn. Ai đó làm cho bạn thành vòng tròn đầy đủ. Sự hiện diện của người khác tôn cao thêm sự hiện diện của bạn. Tình yêu cho tự do được là chính bản thân mình; nó không mang tính sở hữu.

Cho nên, quan sát - đừng bao giờ coi dục là tình yêu, bằng không bạn sẽ bị lừa. Tỉnh táo, và khi bạn bắt đầu cảm thấy với ai đó rằng chỉ sự hiện diện, sự hiện diện thuần khiết - không gì khác, không gì khác là cần cả; bạn không hỏi gì cả, chỉ sự hiện diện, chỉ mỗi điều người khác hiện hữu - là đủ làm cho bạn hạnh phúc... Cái gì đó bắt đầu nở hoa bên trong bạn, hoa sen nghìn lẻ một cánh nở ra, thế thì bạn đang trong tình yêu. Và thế thì bạn có thể đi qua tất cả các khó khăn mà thực tại tạo ra. Nhiều phiền não, nhiều lo âu - bạn sẽ có thể trải qua tất cả chúng và tình yêu của bạn sẽ nở hoa ngày một nhiều hơn, bởi vì tất cả những tình huống này sẽ trở thành thách thức. Và tình yêu của bạn, bằng việc vượt qua chúng, sẽ phát triển ngày một mạnh mẽ hơn.

Tình yêu là vĩnh hằng. Nó có đó, thế rồi nó cứ phát triển và phát triển và phát triển. Tình yêu biết chỗ bắt đầu nhưng không biết chỗ kết thúc.

Bố mẹ và con cái

Nếu bố mẹ mang tính thiền, nếu con được sinh ra không chỉ qua giao hợp dục vật lí mà còn qua tình yêu mang tính thiền sâu sắc... Tình yêu mang tính thiền ngụ ý sự tan chảy vào bản thể của nhau, không chỉ là hai thân thể. Nó ngụ ý gạt bản ngã của bạn ra, gạt tôn giáo của bạn ra, gạt các ý thức hệ của bạn ra - trở thành đơn giản và hồn nhiên. Trong trạng thái vô điều kiện đó của bố mẹ, nếu con được thụ thai thì có mọi sự chắc chắn, không chỉ khả năng, là đứa con sẽ không bị qui định chút nào.

Có vài điều bạn phải hiểu - tôi không thể đưa ra bằng chứng nào về chúng được, chúng ở bên ngoài bằng chứng. Chỉ kinh nghiệm của bạn mới cho bạn bằng chứng.

Chẳng hạn, tổ chức sinh học có khả năng vượt hơn bản thân nó. Nó vượt hơn trong những khoảnh khắc nào đó. Đó là những khoảnh khắc được ấp ủ nhất trong tâm trí con người, bởi vì trong những khoảnh khắc đó bạn đã biết tự do, cái ta mở rộng, và im lặng và an bình hoàn toàn; yêu không có cái tương ứng, ghét, đi theo nó. Khoảnh khắc đó chúng ta gọi là cực thích. Sinh học cho bạn cực thích; đó là món quà quí giá nhất từ sinh học mù quáng. Bạn có thể dùng những khoảnh khắc đó của tự do, tan chảy, biến mất, cho thiền. Không có chỗ nào tốt hơn để từ đó nhảy vào trong thiền bằng cực thích. Hai người yêu nhau cảm thấy một linh hồn trong hai thân thể... mọi thứ đã dừng lại cho khoảnh khắc này, ngay cả thời gian cũng đã dừng lại. Không có ý nghĩ, tâm trí đã dừng lại. Bạn trong cái 'đây' đơn giản của mình. Đó là những chỗ nhỏ bé từ đó bạn có thể vượt ra ngoài sinh học.

Mọi điều bạn phải biết rằng đây là điều thiền là gì: vô thời gian, vô ngã, im lặng, phúc lạc, và vui vẻ tràn ngập tất cả, cực lạc dâng trào.

Điều này xảy ra qua sinh học giữa hai người. Một khi bạn biết rằng điều đó cũng có thể xảy ra trong sự một mình của bạn, bạn chỉ phải hoàn thành những điều kiện đó. Hiểu biết của riêng tôi là ở chỗ con người đi tới biết về thiền qua cực thích dục, bởi vì trong cuộc sống không có khoảnh khắc nào khác tới gần tính thiền như vậy.

Nhưng mọi tôn giáo đều chống lại dục. Họ ủng hộ thiền nhưng họ không ủng hộ cái đầu tiên, kinh nghiệm cơ sở sẽ đưa bạn tới thiền. Cho nên họ đã tạo ra một nhân loại nghèo nàn - không chỉ nghèo nàn về vật chất mà nghèo nàn cả về tâm linh nữa. Họ đã huấn luyện tâm trí bạn chống lại dục nhiều tới mức dưới sức ép sinh học bạn mới đi vào trong nó. Nhưng trong sức ép đó bạn không thể kinh nghiệm được tự do cực thích, cái vô hạn bỗng nhiên trở thành sẵn có cho bạn - cái vĩnh hằng trong khoảnh khắc đó, chiều sâu, chiều sâu vực thẳm của kinh nghiệm này.

Bởi vì con người đã bị tước mất niềm phúc lạc cực thích nên con người đã trở nên không có khả năng biết thiền là gì. Và đó là điều tất cả các tôn giáo đều muốn, rằng bạn không bao giờ trở nên mang tính thiền - nói về nó, đọc về nó, làm nghiên cứu về nó, nghe bài giảng về nó... Mọi điều đó sẽ tạo ra nhiều thất vọng trong bạn bởi vì bạn hiểu mọi thứ về thiền một cách trí tuệ, nhưng bạn không có kinh nghiệm sống nào có thể minh chứng rằng nếu giọt sương có đó, đại dương cũng phải có ở đâu đó.

Giọt sương là bằng chứng tồn tại của đại dương. Sinh học còn từ bi nhiều lắm so với nhà thờ, giáo đường, đền chùa của bạn. Mặc dầu sinh học mù quáng, nó không mù quáng đến mức như Moses, Krishna, Jesus, Mohammed của bạn. Sinh học là bản chất của bạn, nó chẳng có gì ngoài sự từ bi cho bạn. Nó đã trao cho bạn mọi thứ có thể có cần để đi lên cao hơn, để đạt tới trạng thái siêu tự nhiên.

Cả đời mình tôi đã tranh đấu chống lại những kẻ ngốc. Họ không thể trả lời được cho tôi, luận cứ của tôi, về một điều đơn giản: bạn nói về thiền nhưng bạn sẽ phải đưa ra bằng chứng sống nào đó trong cuộc sống con người; bằng không, mọi người sẽ hiểu chỉ lời thôi. Bạn sẽ phải cho họ cái gì đó có thể làm cho họ nhận biết về điều có thể - tình yêu được tạo ra không có mặc cảm gì, không vội vã gì, không nghĩ rằng bạn đang làm điều gì đó sai. Bạn sẽ làm điều tốt nhất và điều đúng nhất trên thế giới.

Cũng kì lạ mà thấy rằng người ta có thể giết người mà không có mặc cảm gì - không phải giết một mà hàng triệu người - nhưng họ không thể tạo ra được trẻ con không mặc cảm. Tất cả các tôn giáo đều chẳng là gì ngoài tai hoạ.

Làm tình chỉ khi bạn sẵn sàng ở trong không gian thiền. Và tạo ra bầu không khí thiền trong khi bạn làm tình. Bạn nên coi chỗ đó là linh thiêng. Việc tạo ra cuộc sống... cái gì có thể linh thiêng hơn được? Làm điều đó một cách đẹp đẽ, thẩm mĩ, vui sướng nhất có thể được. Không nên vội vã. Và nếu hai người yêu nhau gặp gỡ trong bầu không khí bên ngoài như vậy, và một không gian im lặng như vậy bên trong, họ sẽ hấp dẫn linh hồn cao nhất sẵn có đấy.

Bạn cho sinh ra đứa trẻ tương ứng theo trạng thái yêu đương của mình. Nếu mọi bố mẹ bị thất vọng, người đó nên nghĩ về điều đó, rằng đây là đứa trẻ xứng với người đó. Bố mẹ không bao giờ tạo ra khả năng cho linh hồn cao hơn và tiến hoá hơn vào trong bụng mẹ - bởi vì tinh trùng đàn ông và trứng đàn bà chỉ tạo ra cơ hội cho linh hồn đi vào. Họ tạo ra cơ hội cho thân thể để cho linh hồn có thể được hiện thân. Nhưng bạn sẽ hấp dẫn chỉ loại người mà hoạt động dục của bạn tạo ra khả năng.

Nếu thế giới đầy những kẻ ngốc và người tầm thường, bạn chịu trách nhiệm - tôi ngụ ý, bố mẹ chịu trách nhiệm. Họ chẳng bao giờ nghĩ về điều đó cả, con họ mang tính ngẫu nhiên. Không thể có tội nào lớn hơn việc tạo ra cuộc sống một cách ngẫu nhiên.

Chuẩn bị cho điều đó. Và điều bản chất nhất là hiểu khoảnh khắc cực thích: vô ý nghĩ, vô thời gian, vô trí, chỉ là nhận biết thuần khiết. Trong nhận biết thuần khiết đó bạn có thể hấp dẫn vị Phật Gautam. Cách bạn làm tình, điều kì lạ là nhiều Adolf Hitlers, Mussolinis, Stalins, Nadirshahs, Tamerlanes, Genghis Khans, lại không bị hấp dẫn. Bạn hấp dẫn chỉ những người tầm thường. Bạn không hấp dẫn cả những linh hồn thấp nhất, bởi vì với linh hồn thấp nhất tình yêu của bạn phải gần như là cưỡng hiếp. Với linh hồn cao nhất, tình yêu của bạn phải là việc thiền.

Cuộc sống của trẻ con bắt đầu từ khoảnh khắc linh hồn đi vào trong bụng mẹ. Nếu nó tới vào không gian thiền, thì có thể có con mà không cần huấn luyện cho nó. Thực tế, đứa trẻ được sinh ra từ thiền không thể bị huấn luyện; nó sẽ nổi dậy chống lại điều đó. Chỉ người tầm thường mới có thể được huấn luyện.

Và một đôi có khả năng mang tính thiền trong khi làm tình thì không phải là đôi tầm thường. Họ sẽ kính trọng đứa trẻ. Đứa trẻ là vị khách từ cái không biết, và bạn phải kính trọng vị khách này. Những bố mẹ không kính trọng con mình nhất định sẽ phá hoại các kiếp sống của chúng. Kính trọng của bạn, tình yêu của bạn, lòng biết ơn của bạn rằng, 'Bạn đã chọn chúng tôi làm bố mẹ bạn,' sẽ được đáp ứng bằng sự kính trọng sâu sắc hơn, biết ơn nhiều hơn, tình yêu nhiều hơn.

Và khi bạn yêu một người, bạn không thể huấn luyện được người đó. Khi bạn yêu một người bạn cho người đó tự do, bạn cho người đó sự bảo vệ. Khi bạn yêu một người bạn sẽ không muốn người đó là bản sao của bản thân mình, bạn sẽ muốn người đó là cá nhân duy nhất. Và để làm cho người đó thành duy nhất bạn sẽ thu xếp mọi điều kiện, mọi thách thức khêu gợi ra tiềm năng của người đó.

Bạn sẽ không làm người đó nặng gánh với thông thái, bởi vì bạn sẽ muốn người đó tự mình biết chân lí. Mọi chân lí vay mượn đều là dối trá. Chừng nào điều đó còn chưa được bạn kinh nghiệm, nó không bao giờ là chân lí.

Bạn sẽ giúp cho đứa trẻ kinh nghiệm ngày càng nhiều điều hơn. Bạn sẽ không nói điều dối trá với nó, rằng có Thượng đế - đó là điều dối trá, bởi vì bạn chưa từng thấy Thượng đế. Bố mẹ bạn đã nói dối với bạn và đến lượt mình bạn lặp lại điều đó cho con mình. Bố mẹ bạn đã huấn luyện bạn, và cuộc sống của bạn là gì? - khổ dài từ cái nôi tới nấm mồ. Bạn có muốn cuộc sống con bạn cũng chỉ là khổ, đầy những đau khổ, lo âu, thất vọng không?

Chỉ có một phát biểu trong toàn thể Kinh Thánh thiêng liêng mà tôi không chống lại. Phát biểu đó là, 'Thượng đế có thể tha thứ cho mọi điều, chỉ trừ thất vọng.' Bất kì ai đã viết ra điều đó đều phải đã là con người của hiểu biết mênh mông. Thượng đế không thể tha thứ cho một điều duy nhất, và đó là thất vọng. Nhưng mọi người đều đang sống trong thất vọng - có Thượng đế hay không Thượng đế, thất vọng là thực tại. Đó là sự tự huỷ diệt. Nếu bạn yêu con mình, bạn sẽ giúp nó vui sướng, cười, thích thú, nhảy múa. Nhưng chính điều đối lập lại đang được thực hiện.

Trong nhà tôi vào thời thơ ấu, đã thành quen là khi có khách nào đó tới, họ hay loại tôi ra bằng việc đưa tôi đi đâu đó. Và khoảnh khắc họ bắt đầu nói chuyện về việc đưa tôi đi đâu đó - rằng tôi phải tới bác sĩ vì tôi bị cảm bao nhiêu ngày rồi, tôi sẽ nói, 'Chẳng việc gì phải làm cả. Con biết bệnh cảm của con và con biết bác sĩ này; con sẽ chọn lúc để đi. Ít nhất lần này con không thể đi được - cảm hay ung thư, điều đó cũng chẳng khác biệt gì.'

Họ nói, 'Nhưng tại sao?'

Tôi nói, 'Con biết ai đó đang tới nhà và bố mẹ sợ.' Và họ tự nhiên sợ, bởi vì tôi đã làm cho họ lúng túng. Vị khách có thể là người quan trọng nào đó, và tôi có thể làm điều gì đó sẽ làm hỏng toàn bộ mối quan hệ của họ.

Một lần, đang ăn, bỗng nhiên tôi bắt đầu cười. Cả gia đình biết rằng cái gì đó nhất định xảy ra, bởi vì nhà có khách. Nhưng vị khách lại bị sốc. Ông ta nói, 'Sao cháu cười?'

Tôi nói, 'Cười không cần nguyên nhân. Thực tế, cháu phải hỏi bác, 'Sao tất cả các bác lại ngồi với mặt dài ra thế?' Tiếng cười có giá trị cố hữu; mặt dài chẳng có giá trị chút nào. Và vì bác đã tới, thậm chí mọi người trong gia đình cháu đều trông rất buồn, nghiêm trang. Cháu không hiểu có gì sai với bác. Bác có tạo ra bầu không khí này mọi nơi bác tới không?'

Tôi có thể bất thần bắt đầu nhảy múa. Cuộc đối thoại giữa vị khách và bố mẹ tôi bỗng nhiên dừng lại, bởi vì tôi nhảy múa ở giữa họ. Họ sẽ nói, 'Cháu ra ngoài chơi đi.'

Tôi nói, 'Cháu biết đích xác chỗ để nhảy múa. Nếu các bác chọn đi ra ngoài, các bác có thể đi và nói chuyện ngu xuẩn của mình - điều chẳng ngụ ý gì cả! Nói về thời tiết và mùa vụ... tất cả các bác đều biết, ngay cả cháu cũng biết. Phỏng có ích gì?'

Trong cuộc nói chuyện lịch sự người ta không bao giờ thảo luận các chủ đề đang được tranh cãi vì điều đó có thể tạo ra đối kháng nào đó. Họ chỉ thảo luận về các chủ đề không tranh cãi - thời tiết... Một cách tự nhiên, không có tranh luận về nó. Nếu trời lạnh, thì trời lạnh; nếu trời nóng, thì trời nóng.

'Và cháu đang nhảy múa ở đây chỉ để làm cho các bác nhận ra rằng các bác đang làm phí thời gian của mình. Tốt hơn cả là cùng tham gia nhảy múa với cháu!'

Đứa trẻ không được huấn luyện gây lúng túng cho bố mẹ theo nhiều cách. Nhưng nếu họ yêu, họ sẽ sẵn sàng làm bất kì điều gì. Cho dù nó có đem tới lúng túng, cũng chẳng có hại gì. Con của họ đang lớn thành sinh linh duy nhất. Họ sẽ giúp chúng vẫn còn tự do, còn cởi mở, còn sẵn có cho tương lai không biết.

Họ sẽ giúp nó là người tìm kiếm, không phải là người tin. Họ sẽ không làm nó thành người Ki tô giáo, hay người Do Thái, hay người Hindu, hay người Mô ha mét giáo, bởi vì tất cả các tôn giáo này đã làm hại nhiều quá - quá mức đủ. Đây là lúc cho tất cả các tôn giáo biến khỏi hành tinh này. Trẻ con không bị huấn luyện có thể làm cho phép màu đó xảy ra bởi vì ngày mai chúng sẽ là những thanh niên, trưởng thành, và chúng sẽ không là người Ki tô giáo và người Hindu giáo và người Mô ha mét giáo. Chúng sẽ chỉ là người tìm kiếm; việc tìm kiếm sẽ là tôn giáo của chúng. Đó là định nghĩa của tôi về sannyasin: tìm, kiếm, truy tìm là tôn giáo của người đó. Niềm tin chấm dứt mọi cuộc truy tìm.

Chia sẻ với đứa trẻ mọi kinh nghiệm của bạn. Làm cho nó nhận biết rằng nó được thai nghén trong một khoảnh khắc cực thích rất đáng yêu, rằng tình yêu là món quà lớn lao của sự tồn tại. Và bạn phải làm cho tình yêu thành điểm trung tâm của cuộc sống của mình, bởi vì chỉ qua tình yêu bạn mới có thể bước ra ngoài tự nhiên mù quáng để vào thế giới của siêu tự nhiên nơi không mù quáng nào tồn tại, nơi bạn trở thành nhà tiên tri.

Vâng, có thể có đứa trẻ không bị huấn luyện và tự do, nhưng không thể qua một mình sinh học được. Điều đó là có thể nếu bạn đủ dũng cảm để làm cho tình yêu của mình thành ngôi đền của mình, chỗ thiền của mình. Thế thì bạn sẽ hấp dẫn linh hồn đã có tiềm năng mang tính duy nhất. Và thế rồi cho nó mọi khả năng được tự do, cho dù điều đó chống lại bạn. Tự do của con bạn còn có giá trị hơn, bởi vì con bạn là tương lai của nhân loại.

Thời của bạn là quá khứ - có thành vấn đề gì nếu tương lai chống lại bạn? Bạn thu được gì bằng quá khứ? Bạn trống rỗng, bạn là kẻ ăn xin. Bạn có muốn con mình cũng trống rỗng và ăn xin không? Đó là điều mọi bố mẹ đang cố gắng làm - sản sinh ra các bản sao, bản sao y chang. Và nhớ, sự tồn tại chỉ chấp nhận nguyên bản. Bản sao y chang là không được chấp nhận trong sự tồn tại.

Để con bạn có khuôn mặt nguyên thuỷ của nó.

Điều đó có thể tạo ra nỗi sợ trong bạn, nó có thể tạo ra quan ngại trong bạn, nhưng đấy là vấn đề của bạn. Đừng cấm đoán trẻ con theo bất kì cách nào. Và đứa trẻ được trao cho tự do - cho dù chống lại bố mẹ mình - sẽ kính trọng bạn mãi mãi, sẽ vẫn còn biết ơn bạn mãi mãi. Ngay bây giờ, chính điều đối lập mới là hoàn cảnh: mọi đứa trẻ đều đầy những giận dữ, cuồng nộ, hận thù với bố mẹ, bởi vì điều họ đã làm cho nó là không thể tha thứ được.

Cho nên bằng việc trao tự do, bằng việc cho phép đứa trẻ được là chính nó dù điều đó có nghĩa là bất kì cái gì, chấp nhận nó trong cái ta tự nhiên của nó dù điều đó dẫn tới bất kì đâu, bạn đang tạo ra đứa trẻ sẽ yêu và kính trọng bạn. Bạn đã không chỉ là người bố và người mẹ bình thường, bạn đã là người cho cuộc sống, tự do, tính duy nhất. Nó sẽ mang kí ức đẹp trong tim nó mãi mãi, và lòng biết ơn của nó hướng tới bạn sẽ làm cho nó tuyệt đối chắc chắn rằng điều đã được làm cho nó, nó phải làm cho các thế hệ tương lai.

Nếu mọi thế hệ đều cư xử với trẻ em bằng tình yêu và kính trọng, và cho chúng tự do trưởng thành, thì tất cả những điều vô nghĩa này về lỗ hổng thế hệ sẽ biến mất. Nếu bạn kính trọng con trẻ, nếu bạn là bạn với con mình, thì lỗ hổng thế hệ sẽ không thể có được.

BAO GIỜ CŨNG LÀ ĐIỀU TỐT ĐỂ ĐI TỚI HIỂU BIẾT CÙNG BỐ MẸ. Đó là một trong những điều cơ bản. Gurdjieff thường nói, 'Chừng nào bạn còn chưa trong giao cảm tốt với bố mẹ mình, bạn đã bỏ lỡ cuộc sống của mình.' Bởi vì điều gì đó bắt rễ rất sâu sắc... Nếu giận dữ nào đó còn dai dẳng giữa bạn và bố mẹ bạn, bạn sẽ không bao giờ cảm thấy thoải mái. Dù bạn ở bất kì đâu, bạn sẽ vẫn cảm thấy chút ít mặc cảm. Bạn sẽ không bao giờ có khả năng quên được điều đó và tha thứ cho điều đó. Bố mẹ không chỉ là mối quan hệ xã hội. Chính từ họ mà bạn đã tới - bạn là một phần của họ, một cành của cái cây của họ. Bạn vẫn được bắt rễ vào họ.

Khi bố mẹ chết, cái gì đó bắt rễ rất sâu cũng chết đi bên trong bạn. Khi bố mẹ chết, lần đầu tiên bạn cảm thấy một mình, mất gốc. Cho nên trong khi họ còn sống, mọi thứ có thể được làm thì nên được làm để cho hiểu biết có thể nảy sinh và bạn có thể trao đổi với họ và họ có thể trao đổi với bạn. Thế thì mọi sự được giải quyết và vấn đề được khép lại. Thế thì khi họ rời bỏ thế giới này - họ sẽ ra đi một ngày nào đó - bạn sẽ không cảm thấy mặc cảm, bạn sẽ không hối hận; bạn sẽ biết rằng mọi sự đã được giải quyết. Họ đã hạnh phúc với bạn; bạn đã hạnh phúc với họ.

Mối quan hệ yêu đương bắt đầu với bố mẹ và nó cũng chấm dứt với họ. Nó đi tới một vòng tròn đầy đủ. Nếu ở đâu đó vòng tròn này bị phá vỡ, toàn thể bản thể bạn sẽ vẫn còn không thoải mái. Người ta cảm thấy cực kì hạnh phúc khi người ta có thể trao đổi với bố mẹ riêng của mình. Đó là điều thực hiện khó khăn nhất trên thế giới bởi vì lỗ hổng lớn thế. Bố mẹ không bao giờ nghĩ rằng bạn đã lớn cho nên họ chẳng bao giờ trao đổi trực tiếp với bạn. Họ đơn giản ra lệnh cho bạn: 'Làm cái này ' hay 'Đừng làm cái kia.' Họ chẳng bao giờ tính tới tự do của bạn và tâm linh của bạn, bản thể bạn... không kính trọng. Họ cứ đương nhiên coi rằng bạn đã nghe theo họ.

Đứa trẻ cảm thấy rất tức ngay từ đầu, bởi vì bất kì khi nào bố mẹ nói 'Làm cái này'… 'Đừng làm cái kia ' - nó lại cảm thấy rằng tự do của mình bị cắt xén. Nó bị kìm nén. Nó kháng cự, phẫn nộ, và kháng cự đó liên tục như vết thương. Lỗ hổng trở thành ngày một lớn hơn và lớn hơn. Điều đó phải được bắc cầu qua. Nếu bạn có thể bắc cầu mối quan hệ của mình với mẹ bạn, bỗng nhiên bạn sẽ cảm thấy rằng cả trái đất được bắc cầu. Bạn được bắt rễ hơn vào đất. Nếu bạn có thể bắc cầu mối quan hệ của mình với bố bạn, bạn ở nhà với cả trời. Họ là biểu tượng, đại diện của đất và trời. Và con người giống như cái cây, cần cả đất và trời.

Tình yêu cộng với nhận biết bằng hiện hữu

Tình yêu là điều phải có cho sự phát triển tâm linh. Và hơn nữa, tình yêu hoạt động như tấm gương. Rất khó biết được bản thân mình chừng nào bạn còn chưa nhìn vào khuôn mặt của mình trong con mắt của ai đó yêu bạn. Cũng như bạn phải nhìn vào gương để thấy khuôn mặt vật lí của mình, bạn phải nhìn vào tấm gương của tình yêu để thấy khuôn mặt tâm linh của mình. Tình yêu là tấm gương tâm linh. Nó nuôi dưỡng bạn, nó tích hợp bạn, nó làm cho bạn sẵn sàng cho cuộc hành trình nội tâm, nó nhắc nhở bạn về khuôn mặt nguyên thuỷ của mình.

Trong những khoảnh khắc của tình yêu sâu sắc có những thoáng nhìn về khuôn mặt nguyên thuỷ, mặc dầu những thoáng nhìn đó tới như sự phản xạ. Cũng như vào những đêm trăng tròn bạn thấy trăng được phản xạ trong hồ, trong hồ tĩnh lặng, thì tình yêu cũng hoạt động như cái hồ. Trăng được phản xạ trong hồ là bắt đầu của việc tìm kiếm trăng thực. Nếu bạn chưa bao giờ thấy trăng được phản xạ trong hồ, bạn có thể chưa bao giờ đi tìm trăng thật cả. Bạn sẽ cứ đi đi lại lại vào hồ để tìm trăng bởi vì ban đầu bạn nghĩ đấy là chỗ có trăng thực, đâu đó sâu dưới đáy hồ. Bạn sẽ đào mãi và bạn sẽ tới với đôi bàn tay trắng; bạn sẽ chẳng tìm thấy trăng ở đó.

Thế rồi một hôm sẽ bừng lên trong bạn rằng có thể trăng này chỉ là phản xạ thôi. Đó là sáng suốt lớn lao - thế thì bạn có thể nhìn lên trời. Thế thì mặt trăng ở đâu nếu đây là phản xạ? Nếu nó là phản xạ bạn phải nhìn vào hướng đối diện. Phản xạ có đó, sâu trong hồ - trăng thực phải ở đâu đó trên hồ. Lần đầu tiên bạn nhìn lên và cuộc hành trình đã bắt đầu.

Tình yêu cho bạn những thoáng nhìn về thiền, phản xạ của trăng trong hồ - mặc dầu chúng là phản xạ, không thật. Cho nên tình yêu không bao giờ có thể thoả mãn được bạn. Thực tế, tình yêu sẽ làm cho bạn ngày một bất mãn hơn, không bằng lòng hơn. Tình yêu sẽ làm cho bạn ngày một nhận biết hơn về cái là có thể, nhưng nó sẽ không chuyển giao hàng hoá. Nó sẽ làm bạn thất vọng - và chỉ trong thất vọng sâu sắc mới có khả năng quay lưng trở về với bản thể riêng của bạn. Chỉ những người yêu nhau mới biết tới niềm vui của thiền. Những người chưa bao giờ yêu và chưa bao giờ bị thất vọng trong tình yêu, những người chưa bao giờ lao vào cái hồ của tình yêu để tìm trăng và chưa bao giờ bị thất vọng, sẽ chẳng bao giờ nhìn lên trăng thực trên trời. Họ sẽ chẳng bao giờ trở nên nhận biết về nó.

Người mà yêu nhất định trở nên mang tính tôn giáo chẳng chóng thì chầy. Nhưng người không yêu - chính khách, chẳng hạn, người không thể yêu bất kì người nào, người chỉ yêu quyền lực - sẽ chẳng bao giờ trở nên mang tính tôn giáo. Hay người bị ám ảnh bởi tiền - người chỉ yêu tiền, người chỉ biết một tình yêu, tình yêu tiền - sẽ chẳng bao giờ trở nên mang tính tôn giáo cả. Sẽ rất khó cho người đó bởi nhiều lí do thế. Tiền có thể được sở hữu; bạn có thể có tiền và bạn có thể sở hữu nó. Dễ dàng sở hữu tiền, khó mà sở hữu được người mình yêu - không thể được, thực tế vậy. Bạn sẽ cố gắng sở hữu, nhưng làm sao bạn có thể sở hữu được người sống? Người sống sẽ chống lại theo đủ mọi cách, sẽ tranh đấu đến cùng. Chẳng ai muốn mất tự do của mình cả.

Tình yêu không có giá trị được như tự do. Tình yêu có giá trị lớn, nhưng không lớn hơn tự do. Cho nên người ta thích có tình yêu nhưng người ta không thích bị cầm tù bởi tình yêu. Do đó, chẳng chóng thì chầy bạn trở nên thất vọng. Bạn cố gắng sở hữu, và bạn càng cố sở hữu nhiều thì tình yêu lại càng trở thành không thể được và người khác bắt đầu rời xa khỏi bạn. Bạn càng ít sở hữu, bạn càng cảm thấy gần với người khác hơn. Nếu bạn không sở hữu chút nào, nếu có tự do tuôn chảy giữa những người yêu nhau, thì có tình yêu lớn.

Thứ nhất, nỗ lực sở hữu con người nhất định thất bại. Trong thất vọng đó bạn sẽ bị ném trở lại chính bản thân mình. Thứ hai, nếu bạn đã biết không sở hữu con người, nếu bạn đã biết rằng tự do có giá trị cao hơn tình yêu, giá trị cao hơn rất nhiều so với tình yêu, thế thì chẳng chóng thì chầy bạn sẽ thấy rằng tự do đem bạn về bản thân mình, tự do sẽ trở thành nhận biết của bạn, thiền của bạn.

Tự do là khía cạnh khác của thiền. Hoặc bắt đầu từ tự do và bạn sẽ trở nên nhận biết, hoặc bắt đầu từ nhận biết và bạn sẽ trở nên tự do. Chúng đi cùng nhau. Tình yêu là một loại tù túng tinh tế - họ đi cùng nhau - nhưng đấy là kinh nghiệm bản chất, rất bản chất cho sự trưởng thành.

Có một định nghĩa hay về cái thực qua tình yêu trong cuốn sách hay của Margery William Con thỏ nhung.

'Cái thực là cái gì?' một hôm con thỏ hỏi. 'Điều đó có nghĩa là cái đó cứ lẩn quẩn bên trong bạn phải không, và cái cán ló ra?'

'Cái thực không phải là cách bạn đã được tạo ra,' Ngựa còm nói. 'Đó là cái xảy ra cho bạn. Khi đứa trẻ yêu bạn trong một thời gian dài, không chỉ chơi cùng, mà thực sự yêu bạn, thế thì bạn trở thành cái thực.'

'Điều đó có đau không?' Thỏ hỏi.

'Cũng thỉnh thoảng,' Ngựa còm nói, vì nó bao giờ cũng nói thật. 'Khi bạn là thật, bạn không bận tâm tới việc bị đau.'

'Nó có xảy ra ngay lập tức giống như bị thương không,' nó hỏi, 'hay chút xíu một?'

'Nó không xảy ra cùng một lúc,' Ngựa còm nói. 'Bạn trở thành. Phải mất thời gian lâu. Đó là lí do tại sao nó lại không thường xảy ra cho những người nhụt ý chí dễ dàng, hay có góc cạnh sắc hay người phải gìn giữ cẩn thận. Nói chung, vào lúc bạn là Thực, thì phần lớn tóc bạn đã rụng hết rồi, và mắt bạn lần lượt ra đi và bạn bị chùng lỏng các khớp và rất tiều tuỵ. Nhưng những điều này không thành vấn đề chút nào, bởi vì một khi bạn là Thực, bạn không thể xấu được, ngoại trừ những người không hiểu... Một khi bạn là Thực, bạn không thể trở thành không thực lần nữa được. Điều đó kéo dài mãi.'

Tình yêu làm bạn thành cái thực; bằng không bạn vẫn còn chỉ là người mơ, giấc mơ không có thực chất trong nó. Tình yêu cho bạn điều bản chất, tình yêu cho bạn tính toàn vẹn, tình yêu làm bạn được định tâm. Nhưng đó mới chỉ là một nửa của cuộc hành trình; nửa kia phải được hoàn chỉnh trong thiền, trong nhận biết. Nhưng tình yêu chuẩn bị bạn cho nửa kia. Tình yêu là nửa bắt đầu và nhận biết là nửa kết thúc. Giữa hai điều này bạn đạt tới Thượng đế. Giữa tình yêu và nhận biết, giữa đôi bờ này, dòng sông của hiện hữu tuôn chảy.

Đừng né tránh tình yêu. Đi qua nó, với mọi nỗi đau của nó. Vâng, nó đau đấy, nhưng nếu bạn đang trong tình yêu thì cũng chẳng thành vấn đề. Thực tế, tất cả những cái gây đau lại làm mạnh thêm cho bạn. Đôi khi nó thực sự gây đau lắm, đau kinh khủng, nhưng tất cả những vết thương đó là cần thiết để khêu gợi bạn, để thách thức bạn, để làm cho bạn bớt ngủ đi. Tất cả những tình huống nguy hiểm đó là cần thiết để làm cho bạn tỉnh táo. Tình yêu chuẩn bị mảnh đất, và trong mảnh đất của tình yêu hạt mầm của thiền có thể mọc lên - và chỉ trong đất của tình yêu thôi.

Cho nên những người trốn khỏi thế giới này vì sợ sẽ không bao giờ đạt tới thiền được. Họ có thể ngồi trong các hang động Himalaya trong nhiều kiếp cùng nhau, họ sẽ vẫn không đạt tới thiền. Điều đó là không thể được - họ không kiếm được nó. Trước hết người ta phải kiếm được nó trong thế giới này; trước hết họ phải chuẩn bị mảnh đất. Và chỉ duy nhất tình yêu mới chuẩn bị cho mảnh đất này.

Do đó mới có nhấn mạnh của tôi vào việc không từ bỏ thế giới. Sống trong nó, nhận lấy thách thức của nó, chấp nhận nguy hiểm của nó, nỗi đau của nó, các vết thương. Đi qua nó. Đừng né tránh nó, đừng cố tìm lối tắt bởi vì không có lối tắt đâu. Đó là cuộc vật lộn, đó là gian nan, đó là nhiệm vụ vất vả, nhưng đó là cách người ta lên tới đỉnh.

Và niềm vui sẽ nhiều hơn, nhiều hơn nhiều nếu bạn được thả lên đỉnh núi bằng máy bay trực thăng, bởi vì bạn sẽ đạt tới đó mà không tiếp đất; bạn sẽ không có khả năng thích thú nó. Nghĩ tới khác biệt... Bạn cố gắng vất vả để đạt tới đỉnh Everest. Nó nguy hiểm thế - mọi khả năng chết trên đường, mọi khả năng không bao giờ đạt tới đỉnh; mạo hiểm, nguy hiểm. Cái chết đang chờ bạn tại từng bước, biết bao nhiêu cạm bẫy và biết bao nhiêu khả năng bị thất bại chứ không thành công. Trong một trăm khả năng chỉ có một khả năng bạn có thể đạt tới. Nhưng bạn càng tới gần đỉnh hơn, niềm vui càng vươn cao hơn trong bạn. Tâm linh bạn bay vút lên cao. Bạn được nó, nó không phải là cho không. Và bạn càng trả nhiều cho nó, bạn sẽ càng thích thú nhiều với nó. Thế rồi tưởng tượng - bạn có thể được thả xuống từ máy bay trực thăng từ trên đỉnh. Bạn sẽ đứng trên đỉnh và bạn sẽ trông ngu si, xuẩn ngốc - bạn đang làm gì ở đây? Trong vòng năm phút bạn sẽ được kết thúc, bạn sẽ nói, 'Vậy là mình đã thấy nó! Chẳng có gì nhiều ở đây cả!'

Hành trình tạo ra mục đích. Mục đích không phải ở đấy tại cuối hành trình, hành trình tạo ra nó tại từng bước. Hành trình là mục đích. Hành trình và mục đích là không tách rời, chúng không phải là hai điều. Mục đích và phương tiện không phải là hai điều. Mục đích lan toả trên khắp con đường; mọi phương tiện đều chứa mục đích trong chúng.

Cho nên đừng bỏ lỡ bất kì cơ hội nào của việc sống, của việc được sống động, của việc có trách nhiệm, của việc cam kết, của việc tham dự. Đừng là kẻ hèn nhát. Đối diện với cuộc sống, đương đầu với nó. Và thế rồi dần dần cái gì đó bên trong bạn sẽ kết tinh lại.

Vâng, điều đó cần thời gian. Ngựa còm nói đúng: 'Nói chung, vào lúc bạn là thực, thì phần lớn tóc bạn đã rụng hết rồi, và mắt bạn lần lượt ra đi và bạn bị chùng lỏng các khớp và rất tiều tuỵ. Nhưng những điều này không thành vấn đề chút nào, bởi vì một khi bạn là thực, bạn không thể xấu được, ngoại trừ những người không hiểu... Một khi bạn là thực, bạn không thể trở thành không thực lần nữa được. Điều đó kéo dài mãi.' Điều đó là vĩnh viễn.

Nhưng người ta phải học cách kiếm lấy nó. Để tôi nhắc lại điều đó: trong cuộc sống bạn không thể có được cái gì cho không cả. Và nếu bạn được nó, nó thành vô dụng. Bạn phải trả giá, và bạn càng trả nhiều cho nó thì bạn sẽ càng thoát ra khỏi nó nhiều. Nếu bạn có thể mạo hiểm toàn thể cuộc sống của mình trong tình yêu, thành đạt của bạn sẽ lớn. Tình yêu sẽ ném bạn trở lại với chính mình; nó sẽ cho bạn vài suy nghĩ về thiền. Những thoáng nhìn đầu tiên về thiền xảy ra trong tình yêu. Và thế rồi một ham muốn lớn nảy sinh trong bạn để đạt tới những thoáng nhìn đó, không chỉ như những thoáng nhìn mà như trạng thái, để cho bạn có thể sống trong những trạng thái đó mãi mãi và mãi mãi. Tình yêu cho bạn mùi vị của thiền.

Kinh nghiệm cực thích khi yêu là kinh nghiệm đầu tiên về samadhi, về cực lạc. Nó sẽ làm cho bạn khao khát hơn. Bây giờ bạn sẽ biết cái gì là có thể và bạn không thể được thoả mãn với cái trần tục. Điều linh thiêng đã thấm nhuần vào bạn, điều thiêng liêng đã đạt tới tim bạn. Thượng đế đã chạm vào tim bạn, bạn đã cảm thấy cái chạm đó. Bây giờ bạn muốn sống trong khoảnh khắc đó mãi mãi, bạn muốn khoảnh khắc đó trở thành toàn thể cuộc sống của bạn. Nó có trở thành thế đấy - và chừng nào nó còn chưa trở thành vậy thì con người vẫn còn không được mãn nguyện.

Tình yêu một mặt cho bạn niềm vui lớn và mặt khác cho bạn niềm khao khát về niềm vui vĩnh hằng.

Mục lục chính