Chương 12. Tìm niết bàn trong cái bình thường

SÁNG TẠO - BỪNG CHÁY SỨC MẠNH BÊN TRONG.

Chương 12. Tìm niết bàn trong cái bình thường

Bạn đã bao giờ nghe nói rằng người làm vườn, người tạo ra cuộc sống, cuộc sống đẹp, nhận được Giải thưởng Nobel không? Nông dân, người cày ruộng và đem thực phẩm tới cho tất cả các bạn - người đó đã bao giờ được tặng giải thưởng chưa? Không, người đó sống và chết cứ dường như người đó chưa bao giờ có ở đây cả.

Đây là sự phân ranh giới xấu xí. Mọi linh hồn sáng tạo - không thành vấn đề người đó sáng tạo cái gì - nên được kính trọng và tôn vinh, để cho tính sáng tạo được tôn vinh. Nhưng ngay cả các chính trị gia cũng được Giải thưởng Nobel - những người không là gì ngoài những kẻ tội phạm láu cá. Tất cả những cuộc đổ máu đã xảy ra trên thế giới đều bởi vì những chính trị gia này và họ vẫn đang chuẩn bị ngày một nhiều vũ khí hạt nhân để tự tử toàn cầu.

Trong xã hội con người chân thực, thực sự, tính sáng tạo sẽ được tôn vinh, kính trọng, bởi vì linh hồn sáng tạo đang tham gia vào công việc của Thượng đế.

Cảm giác thẩm mĩ của chúng ta không phải giàu có lắm.

Tôi nhớ tới Abraham Lincoln. Ông ấy là con của người thợ làm giầy và ông ấy đã trở thành tổng thống Mĩ. Một cách tự nhiên, tất cả những nhà quí tộc đều cực kì rối trí, than phiền, cáu kỉnh. Và không phải trùng hợp ngẫu nhiên mà chẳng bao lâu Abraham Lincoln đã bị ám sát. Họ không thể dung thứ ý tưởng rằng đất nước này lại có tổng thống là con của thợ giầy.

Vào ngày đầu tiên, khi ông ấy đi phát biểu cho buổi lễ khánh thành Thượng nghị viện, ngay khi ông ấy đứng dậy, một nhà quí tộc xấu đứng lên và ông ta nói, 'Ông Lincoln, mặc dầu ngẫu nhiên mà ông đã trở thành tổng thống của đất nước này, ông chớ quên rằng ông hay cùng bố ông tới nhà tôi để sửa soạn giầy cho gia đình tôi. Và có nhiều nghị sĩ đang đi những đôi giầy do bố ông làm ra, cho nên đừng bao giờ quên nguồn gốc của ông đấy.'

Ông ta cho rằng mình đang làm bẽ mặt Lincoln. Nhưng bạn không thể làm bẽ mặt một người như Abraham Lincoln được. Chỉ những người nhỏ bé, tự ti, mới có thể bị làm bẽ mặt. Điều vĩ đại nhất của con người vượt ra ngoài việc bẽ mặt.

Abraham Lincoln nói điều gì đó đáng được mọi người ghi nhớ. Ông ấy nói, 'Tôi rất biết ơn ông đã nhắc nhở tôi về bố tôi ngay trước khi tôi có bài phát biểu với Thượng nghị viện. Bố tôi tuyệt vời thế, và là một nghệ sĩ sáng tạo thế - không người nào khác có thể làm ra được những đôi giầy đẹp thế. Tôi hoàn toàn biết rõ, bất kì điều gì tôi làm, tôi sẽ không bao giờ là một tổng thống vĩ đại như ông ấy đã là một nhà sáng tạo vĩ đại. Tôi không thể vượt hơn được ông ấy.

'Nhưng nhân tiện, tôi cũng muốn nhắc nhở tất cả ngài những vị quí tộc rằng nếu giầy do bố tôi làm ra mà bó tức chân các ngài, tôi cũng đã học được nghệ thuật đó với bố tôi. Tôi không phải là người làm giầy lớn, nhưng ít nhất tôi cũng có thể sửa được giầy cho các ngài. Các ngài chỉ việc thông báo cho tôi, tôi sẽ tới nhà các ngài ngay.'

Đã có im lặng lớn trong Thượng viện, và các thượng nghị sĩ đã hiểu rằng không thể nào làm bẽ mặt được con người này. Nhưng ông ấy đã biểu lộ sự kính trọng vô cùng với tính sáng tạo.

Chẳng thành vấn đề liệu bạn vẽ, tạc tượng, hay làm giầy; liệu bạn là thợ làm vườn, nông dân, ngư dân, thợ mộc - điều đó không thành vấn đề. Điều thành vấn đề là, bạn có đặt chính linh hồn mình vào điều bạn đang sáng tạo không? Thế thì sản phẩm sáng tạo của bạn có cái gì đó mang phẩm chất của điều thiêng liêng.

NHỚ LẤY, TÍNH SÁNG TẠO CHẲNG LIÊN QUAN GÌ TỚI BẤT KÌ CÔNG VIỆC ĐẶC BIỆT NÀO. Tính sáng tạo có cái gì đó liên quan tới phẩm chất của tâm thức bạn. Bất kì cái gì bạn làm cũng đều có thể trở nên có tính sáng tạo. Bất kì điều gì bạn làm cũng đều có thể trở nên có tính sáng tạo nếu bạn biết tính sáng tạo nghĩa là gì.

Tính sáng tạo nghĩa là tận hưởng bất kì công việc nào như thiền; làm bất kì việc nào với tình yêu sâu sắc. Nếu bạn yêu và bạn dọn thính phòng này, điều đó là có tính sáng tạo. Nếu bạn không yêu tôi thì tất nhiên đó là việc vặt, đó là bổn phận phải làm bằng cách nào đó, đó là gánh nặng.

Thế thì bạn sẽ thích một lúc khác nào đó có tính sáng tạo. Bạn sẽ làm gì trong thời gian khác đó? Bạn có thể tìm ra việc tốt hơn để làm không? Bạn có cho rằng nếu bạn vẽ, bạn sẽ cảm thấy tính sáng tạo không?

Nhưng hội hoạ cũng bình thường như dọn dẹp. Bạn sẽ ném mầu sắc lên vải vẽ. Ở đây bạn cứ dọn dẹp, lau sàn. Khác biệt là gì? Nói chuyện với ai đó, bạn bè, và bạn cảm thấy thời gian bị phí hoài. Bạn sẽ thích viết một cuốn sách vĩ đại; thế rồi bạn sẽ có tính sáng tạo. Nhưng người bạn đã tới: chút ít chuyện tầm phào là hoàn toàn hay. Có tính sáng tạo đi.

Tất cả các kinh sách vĩ đại đều không là gì ngoài chuyện nhặt nhạnh của những người sáng tạo. Bạn đang làm cái gì ở đây thế? Tán chuyện tầm phào. Chúng một ngày nào đó sẽ trở thành sách phúc âm, nhưng về nguồn gốc chúng là chuyện tầm phào. Nhưng tôi lại thích làm ra chúng. Tôi có thể cứ tiếp diễn mãi tới vĩnh hằng. Một ngày nào đó bạn có thể phát mệt, tôi thì sẽ không mệt đâu. Điều đó cực kì vui thích. Có thể là một ngày nào đó bạn mệt mỏi tới mức bạn biến mất và không có ai cả - còn tôi sẽ vẫn nói. Nếu bạn thực sự yêu cái gì đó, nó có tính sáng tạo.

Nhưng điều này xảy ra cho mọi người. Nhiều người tới tôi. Khi họ tới lần đầu tiên họ sẽ nói, 'Bất kì việc nào cũng được, Osho ơi. Bất kì việc nào - ngay cả dọn dẹp!' Đích xác họ nói, 'Ngay cả dọn dẹp! - nhưng đấy là công việc của thầy và chúng tôi sẽ hạnh phúc.' Và thế rồi sau vài ngày họ tới tôi và họ nói, 'Dọn dẹp à... Chúng tôi muốn có công việc sáng tạo lớn lao nào đó.'

Để tôi kể cho bạn một giai thoại:

Lo nghĩ về cuộc sống tình dục uể oải của mình, cô vợ trẻ cuối cùng đã thuyết phục anh chồng đi trị liệu thôi miên. Sau vài phiên, mối quan tâm dục của anh ta đã bừng bừng trở lại, nhưng trong khi làm tình anh ta đôi khi xông ra khỏi phòng ngủ, vào nhà tắm rồi quay lại ngay.

Bị thôi thúc bởi tò mò, chị vợ một hôm lén theo chồng vào buồng tắm. Nhóm đầu ngón chân theo lối cổng cô ấy thấy anh ta đang đứng trước tấm gương nhìn chằm chằm và bản thân mình và lầm bầm, 'Nó không phải là vợ mình... Nó không phải là vợ mình.'

Khi bạn yêu người đàn bà, tất nhiên cô ấy không phải là vợ bạn. Bạn làm tình, bạn tận hưởng, nhưng thế rồi mọi sự lắng đọng; thế thì cô ấy là vợ bạn. Thế rồi mọi sự trở thành cũ kĩ. Thế rồi bạn biết khuôn mặt ấy, bạn biết thân thể ấy, bạn biết địa thế ấy, và thế rồi bạn trở nên chán. Nhà thôi miên đã giải quyết tốt. Ông ta đơn giản gợi ý, 'Khi làm tình với vợ, anh cứ nghĩ, 'Nó không phải là vợ mình. Nó không phải là vợ mình.''

Cho nên trong khi dọn dẹp, cứ nghĩ bạn đang vẽ. 'Đây không phải là dọn dẹp, đây là sáng tạo lớn lao' - và nó sẽ là vậy! Đấy chỉ là tâm trí bạn đang giở trò. Nếu bạn hiểu, thế thì bạn có tính sáng tạo của mình vào mọi hành động bạn làm.

Con người của hiểu biết liên tục có tính sáng tạo. Không phải là người đó cố gắng có tính sáng tạo. Cách người đó ngồi là hành động sáng tạo rồi. Quan sát người đó ngồi mà xem. Bạn sẽ thấy trong chuyển động của người đó phẩm chất nào đó của điệu vũ, chân giá trị nào đó. Mới hôm nọ chúng ta đã đọc câu chuyện về một Thiền sư đứng trong hố với chân giá trị lớn lao - chết. Ngay cả cái chết của ông ấy cũng là hành động có tính sáng tạo. Ông ấy đã làm điều đó hoàn hảo lắm; bạn không thể cải tiến nó được. Ngay cả chết ông ấy cũng đứng với chân giá trị, với duyên dáng sao?

Khi bạn hiểu, bất kì cái gì bạn làm - nấu ăn, dọn dẹp... Cuộc sống bao gồm những điều nhỏ bé; chỉ bản ngã bạn mới nói đây là những điều nhỏ bé. Bạn muốn cái lớn lao nào đó để làm - bài thơ vĩ đại. Bạn muốn trở thành Shakespeare hay Kalidas hay Milton. Chính bản ngã của bạn đang tạo ra rắc rối. Vứt bỏ bản ngã và mọi thứ lại có tính sáng tạo.

Tôi đã nghe:

Một bà nội trợ hài lòng với sự lanh lẹn của cậu bé bán tạp phẩm đến mức bà ấy hỏi tên cậu ta. 'Shakespeare,' cậu bé đáp.

'Này, đấy là cái tên nổi tiếng lắm.'

'Hẳn là như vậy rồi. Cháu vẫn đi giao hàng ở vùng lân cận đây được gần ba năm nay rồi.'

Tôi thích điều đó! Sao phải bận tâm tới việc là Shakespeare? Ba năm giao hàng ở vùng lân cận - điều đó cũng hay như viết một cuốn sách, một tiểu thuyết, một vở kịch vậy.

Cuộc sống bao gồm những điều nhỏ bé. Chúng trở thành lớn lao nếu bạn yêu. Thế thì mọi thứ cực kì vĩ đại. Nếu bạn không yêu, thế thì bản ngã bạn cứ nói, 'Điều này không xứng với mình. Dọn dẹp sao? Điều này không xứng với mình. Phải làm cái gì lớn lao - trở thành Jean d'Arcs.' Tất cả đều vô nghĩa. Tất cả Jean d'Arcs đều vô nghĩa.

Dọn dẹp là lớn lao. Đừng đi theo trò bản ngã. Bất kì khi nào bản ngã tới và thuyết phục bạn hướng về cái gì đó lớn lao, lập tức trở nên nhận biết và vứt bỏ bản ngã, và thế thì dần dần bạn sẽ thấy cái tầm thường cũng thiêng liêng. Chẳng cái gì là báng bổ cả; mọi thứ đều linh thiêng và thiêng liêng.

Và chừng nào mọi thứ còn chưa trở thành linh thiêng với bạn, cuộc sống của bạn không thể mang tính tôn giáo được. Người linh thiêng không phải là điều bạn gọi là thánh nhân. Thánh nhân có thể đang trên con đường bản ngã. Và người đó sẽ có vẻ là thánh nhân đối với bạn bởi vì bạn nghĩ người đó đã làm những hành động lớn lao. Người linh thiêng là người thường, yêu cuộc sống bình thường. Chẻ củi, gánh nước từ giếng, nấu ăn - bất kì cái gì người đó chạm vào đều trở thành linh thiêng. Không phải là người đó đang làm những việc lớn lao, nhưng bất kì điều gì người đó làm, người đó làm nó một cách rất cao thượng.

Tính vĩ đại không ở trong điều được làm. Tính vĩ đại là ở trong tâm thức bạn mang khi bạn làm nó. Thử xem. Chạm vào viên đá cuội với tình yêu lớn lao; nó trở thành viên kim cương, viên kim cương lớn. Mỉm cười, và bỗng nhiên bạn là vua hay hoàng hậu. Cười to, vui vẻ... Từng khoảnh khắc của cuộc sống của bạn phải được biến đổi bằng tình yêu mang tính thiền của bạn.

Khi tôi nói có tính sáng tạo, tôi không ngụ ý rằng tất cả các bạn đều phải làm và trở thành các hoạ sĩ vĩ đại và các nhà thơ vĩ đại. Tôi đơn giản ngụ ý để cho cuộc sống của bạn trở thành bức tranh, để cho cuộc sống của bạn trở thành bài thơ.

Bao giờ cũng nhớ điều đó, bằng không thì bản ngã sẽ đưa bạn vào rắc rối nào đó. Tới các phạm nhân và hỏi tại sao họ đã trở thành phạm nhân: bởi vì họ không thể tìm ra bất kì điều lớn lao nào để làm. Họ không thể trở thành tổng thống một nước được - tất nhiên, tất cả mọi người đều không thể trở thành tổng thống của đất nước - cho nên họ đã giết tổng thống; điều đó dễ hơn. Họ trở nên nổi tiếng như tổng thống. Trên mọi báo chí đều có hình của họ ở trang nhất.

Một người, mới vài tháng trước đây, đã giết bẩy người, và người ta hỏi người đó tại sao vậy - bởi vì bẩy người kia hoàn toàn chẳng có quan hệ gì với người đó cả. Người đó muốn trở nên vĩ đại, người đó nói, mà chẳng báo chí nào sẵn sàng xuất bản thơ của người đó, bài báo của người đó; chúng bị từ chối ở mọi nơi. Không ai sẵn sàng đăng ảnh của người đó, và cuộc sống lướt qua nhanh, cho nên người đó đã giết bẩy người. Họ không có quan hệ gì với người đó cả, người đó không giận gì họ cả; người đó chỉ muốn trở nên nổi tiếng.

Các chính trị gia của bạn và các phạm nhân của bạn không phải là các kiểu người khác nhau. Tất cả mọi phạm nhân đều có tính chính trị và mọi chính trị gia đều là phạm nhân - không chỉ Richard Nixon. Richard Nixon đáng thương bị bắt quả tang, có thế thôi. Những người khác dường như láu lỉnh hơn và tinh ranh hơn.

Bà Moskowitz đang lớn tiếng đầy tự hào. 'Bà có nghe nói về Louie con trai tôi không?' bà ta hỏi bà hàng xóm.

'Không. Có chuyện gì với Louie con bà thế?'

'Nó đi tới nhà tâm thần. Hai lần mỗi tuần nó lại tới nhà tâm thần.'

'Điều đó tốt không?'

'Tất nhiên điều đó là tốt. Bốn mươi đô la một giờ nó phải trả đấy. Bốn mươi đô la! - và tất cả mọi điều nó nói đều về tôi.'

Đừng bao giờ cho phép bản thân bạn theo xu hướng này để là vĩ đại, nổi tiếng, là ai đó lớn hơn người thật - đừng bao giờ. Cứ bình thường như người thật là hoàn hảo. Đích xác như người thật, chỉ là bình thường, là hoàn hảo như điều đó phải vậy. Nhưng sống cái bình thường đó theo cách phi thường. Đó chính là tâm thức niết bàn.

Bây giờ để tôi nói cho bạn điều cuối cùng. Nếu niết bàn trở thành mục đích lớn lao cho bạn đạt tới, thế thì bạn sẽ sống trong ác mộng. Thế thì niết bàn có thể trở thành cơn ác mộng cuối cùng và lớn lao nhất. Nhưng nếu niết bàn là trong những điều nhỏ bé, cách bạn sống chúng, cách bạn biến đổi mọi hoạt động nhỏ thành hành động linh thiêng, thành lời cầu nguyện, thì ngôi nhà của bạn trở thành ngôi đền, thân thể bạn trở thành chỗ trú ngụ của thượng đế. Và bất kì chỗ nào bạn nhìn và bất kì cái gì bạn chạm cũng đều cực kì đẹp đẽ, linh thiêng - thế thì niết bàn là tự do.

Niết bàn là sống cuộc sống bình thường mà tỉnh táo, tràn đầy ý thức, tràn đầy ánh sáng, tới mức mọi thứ trở nên chói sáng.

Điều đó là có thể. Tôi nói vậy bởi vì tôi đã sống nó như vậy, tôi đang sống nó như vậy. Khi tôi nói nó, tôi nói với thẩm quyền. Khi tôi nói nó, tôi không trích dẫn Phật hay Jesus. Khi tôi nói nó, tôi đang trích dẫn chỉ bản thân tôi.

Điều đó đã trở thành có thể với tôi; điều đó sẽ trở thành có thể đối với bạn. Chỉ đừng khao khát vì bản ngã. Yêu cuộc sống, tin cậy cuộc sống, và cuộc sống sẽ cho bạn tất cả những gì bạn cần. Cuộc sống sẽ trở thành ân huệ với bạn, phúc lành.

Mục lục chính